Μάθημα : Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ- ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΠΟ ΠΡΩΤ. (Β3, Β4)

Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

Ενότητα 5^η Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

ΤΟΝΙΣΜΕΝΗ ΓΡΑΦΗ:ΡΗΜΑΤΑ, ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΣΗ: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ (ΡΗΜ ή ΑΠΡΦ), ΠΡΑΣΙΝΟ:ΚΑΤΗΓΟΡ, ΠΟΡΤΟΚΑΛ=ΑΝΤΙΚΕΙΜ, ΜΩΒ: ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ Προφήτου Δαυΐδ, PG 55, 517-518 (διασκευὴ)

© Ελληνικός Πολιτισμός - Γιάννης Παπαθανασίου

------------------------------ --------------------- -------------------------- ------------------------- ----------------- --------------------- -------------- ----------

philologikosistotopos.gr

1. Ποιες είναι οι διαφορές του ανθρώπου από τα ζώα σύμφωνα με τον Ιωάννη Χρυσόστομο;

Η βασική διαφορά του ανθρώπου από τα ζώα, σύμφωνα με τον Ιωάννη Χρυσόστομο, είναι ότι οι άνθρωποι έχουν λογική ενώ τα ζώα δεν έχουν. Η λογική κάνει του ανθρώπους ανώτερους αλλά και υπεύθυνους. Τα ζώα είναι όλα ίδια και κανένα δεν ξεχωρίζει από το άλλο, γιατί κανένα δεν έχει λογική. Ο άνθρωπος όμως ξεχωρίζει γιατί καθένας έχει ξεχωριστή προσωπικότητα. Πρέπει, επομένως να αξιοποιήσει τη λογική του και να μη γίνει πιο άσπλαχνος ακόμα και από τα ζώα συγκεντρώνοντας πλούτο, ενώ οι άλλοι πεινάνε.

2. Ποια κοινά στοιχεία ενώνουν και εξομοιώνουν τους ανθρώπους μεταξύ τους σύμφωνα με το κείμενο; Είναι αυτά μόνο θετικά ή και αρνητικά;

Οι άνθρωποι αποτελούν ένα σύνολο και μοιράζονται πολλά πράγματα. Συγκεκριμένα μοιράζονται και απολαμβάνουν τον ίδιο ουρανό, τον ήλιο τη σελήνη, τα αστέρια, τον αέρα, τη θάλασσα, τη γη, τη ζωή και την υγεία. Εκτός από αυτά τα θετικά στοιχεία μοιράζονται και αρκετά αρνητικά όπως ο θάνατος, τα γηρατειά και οι αρρώστιες. Έχουν τέλος τις ίδιες ανάγκες, όπως η τροφή και η ενδυμασία.

3. Ποια τύχη περιμένει τον άνθρωπο που δε λαμβάνει υπόψη του τους ανήμπορους συνανθρώπους του, σύμφωνα με το κείμενο; Ποιο μέσο έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος, προκειμένου να αποφύγει τη μετά θάνατον τιμωρία;

4. Με ποιες άλλες χριστιανικές αρετές συνδέεται η ελεημοσύνη;

Η χριστιανική θρησκεία είναι η κατεξοχήν θρησκεία της αγάπης, η οποία είναι η πηγή όλων των φιλάνθρωπων συναισθημάτων. Η εντολή «ἀγαπᾶτε  ἀλλήλους» αφορά σε φίλους και εχθρούς, ενώ η διδασκαλία του Χριστού πρόβαλλε πολύ παραστατικά την αξία της ειλικρινούς και άδολης ελεημοσύνης. Η ελεημοσύνη είναι επομένως η πρώτη και η σημαντικότερη μεταξύ των χριστιανικών αρετών. Αν είμαστε ελεήμονες, καταλαβαίνουμε τα πράγματα, που έχουν πραγματική και ουσιαστική αξία. Τότε παραμερίζουμε τον πολύ πλούτο και η ζωή μας αποκτά νόημα. Επομένως η ελεημοσύνη συνδέεται με τη λιτότητα, τη σεμνή και απέριττη ζωή και βέβαια με την αγάπη προς το συνάνθρωπο.

Πρόσθετες ερωτήσεις – Θέματα για συζήτηση

1. Γιατί η ελεημοσύνη είναι η βασίλισσα των αρετών κατά τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο;

Είναι η μόνη που μπορεί να σώσει τον άνθρωπο από τη μετά θάνατον τιμωρία για τα αμαρτήματά του.

2. Η φιλανθρωπία αποτελεί χαρακτηριστικό των αρχαίων Ελλήνων;

Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ασφαλώς διέφερε από τη χριστιανική διδασκαλία όσον αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις. Για μεγάλο διάστημα η επικρατούσα αντίληψη ήταν «να βοηθάς τον φίλο σου και να βλάπτεις τον εχθρό σου». Ωστόσο, ποτέ δεν έπαψαν να ακούγονται φωνές «φιλάνθρωπες» με την ευρύτερη σημασία της λέξης. Τη λέξη φιλανθρωπία, με σαφώς διαφορετική σημασία από τη σύγχρονη, χρησιμοποιούν ήδη ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Ισοκράτης και ο Αριστοτέλης, ενώ η ιδέα της φιλανθρωπίας είχε εκφραστεί ήδη από τον Δημόκριτο.

3. Κατά πόσον ήταν ελεήμονες οι θεοί της αρχαίας Ελλάδας;

Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων ασφαλώς δεν ήταν ελεήμονες, αλλά ούτε και τιμωροί. Πολλές φορές βρίσκονταν δίπλα στους ανθρώπους, τους βοηθούσαν και τους αντάμειβαν για τα καλά τους έργα, ενώ άλλες φορές ήταν μακριά τους. Οι σχέσεις θεών και ανθρώπων πάντως δε διέφεραν πολύ από τις σχέσεις που υπάρχουν σε άλλες θρησκείες, μεταξύ των οποίων και στον χριστιανισμό. Υπήρχαν ναοί, προσευχές, τάματα κ.ά.

--------- --------- --------- ----------- ---------------- ----------- --------- ------------- ------------ ------------------

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ:    Ρήμα: ἄγω: οδηγώ/ διέρχομαι/ διατελώ/ μεταφέρω [από το arxaiabgymnasiou.blogspot.com]

Αρχαία Ελληνική

Απλές λέξεις

ἀγωγαῖος: αυτός που χρησιμεύει για να οδηγεί κάποιον
ὁ ἀγωγεύς: αυτός που έλκει/ σωλήνας μέσα από τον οποίο διοχετεύεται κάτι
Σύνθετες λέξεις

ὁ ἀγωνοδίκης: ο κριτής των αγώνων
ὁ ἀγωνοθέτης: ο κριτής των αγώνων
φορτηγός:       αυτός που μεταφέρει φορτία

Αρχαία/ Νέα Ελληνική

Απλές λέξεις

 ὁ ἀγών (-ώνας): (α.ε.) η συνέλευση/ (ν.ε.) διαγωνισμός/ μάχη/ σκληρή προσπάθεια
ὁ ἀγωγός: (α.ε.) οδηγός/ (ν.ε.) σωλήνας
ἀγώγιμος: εύκολος στη μεταφορά
ἡ ἀγωγή: (α.ε.) μεταφορά/ (ν.ε.) ανατροφή
ἀγωνίζομαι: μάχομαι/ καταβάλλω μεγάλη προσπάθεια
ἡ  ἀγωνία: (α.ε.) συναγωνισμός/ (ν.ε.) ψυχική αβεβαιότητα
τό ἀγώνισμα: ο αθλητικός αγώνας
ἡ ἀγέλη: κοπάδι ζώων
ἡ ἀγελάς (-άδα): (α.ε.) αυτή που ανήκει στην αγέλη/ (ν.ε.) το θηλυκό βόδι
ἀγελαῖος: αυτός που ανήκει στην αγέλη/ ο χυδαίος
τό ἄγημα: τμήμα στρατού

Σύνθετες λέξεις

ὁ ἀνταγωνιστής: ο αντίπαλος
διάγω: (α.ε.) μεταφέρω στο απέναντι μέρος/ (ν.ε.) διαβιώνω
εἰσάγω: βάζω μέσα/ φέρνω κάτι στη χώρα μου από άλλη χώρα/ καθιερώνω
εἰσακτέος: αυτός που πρέπει να εισαχθεί
ἐξάγω: βγάζω έξω/ πουλάω κάτι από τη χώρα μου σε άλλη χώρα/συμπεραίνω
κατάγω: (α.ε.) οδηγώ προς τα κάτω/ (ν.ε.) επιτυγχάνω
ξεναγώ: οδηγώ τους ξένους
παράγω: δημιουργώ/ σχηματίζω λέξη από άλλη
συνάγω (συνάζω): συγκεντρώνω
ἡ σύναξις (-η): η συγκέντρωση
ὁ κυνηγός: αυτός που κυνηγάει/ επιθετικός παίκτης ποδοσφαίρου
ὁ μυσταγωγός: αυτός που μυεί στα μυστήρια, ο κατηχητής/ δάσκαλος
ὁ λοχαγός: ο αρχηγός του λόχου
ὀ ξεναγός: αυτός που οδηγεί τους ξένους
ὁ οδηγός: αυτός που οδηγεί, κατευθύνει
παιδαγωγός: δάσκαλος/ αυτός που ασχολείται με την παιδαγωγική επιστήμη
ὑδραγωγός: αυλάκι/ σωλήνας
ό ὑδραγωγεῖον (-είο): δεξαμενή όπου αποθηκεύεται το νερό που διοχετεύεται στην πόλη

Νέα Ελληνική

Απλές λέξεις

αγωγιμότητα: η δυνατότητα μεταφοράς
αγωγιάτης: ο επαγγελματίας που αναλαμβάνει τη μεταφορά
αγώ(γ)ι: το φορτίο που μεταφέρεται/ η αμοιβή για τη μεταφορά φορτίου

Σύνθετες λέξεις

συναξάρι:           βιβλίο που περιέχει τις βιογραφίες αγίων και μαρτύρων
το φορτηγό:      όχημα που μεταφέρει φορτία
επιβατηγός:      αυτός που αναφέρεται στους επιβάτες/ το πλοίο για επιβάτες
πλοηγός:            οδηγός πλοίου/ πιλότος
παρθεναγωγείο:             εκπαιδευτήριο θηλέων
οχηματαγωγό:                το πλοίο που μεταφέρει οχήματα
νηπιαγωγός:    παιδαγωγός νηπίων

Το ρήμα άγω

Το ρήμα άγω (= οδηγώ, φέρνω) και τα σύνθετά του (εισάγω, εξάγω, διάγω, προσάγω, ανάγω, προάγω, ενάγω, παράγω, συνάγω, απάγω, περιάγω, κατάγω) σχηματίζει τους χρόνους του από δυο θέματα: από το θέμα αγ- τους εξακολουθητικούς χρόνους: Ενεστώτα, Παρατατικό και Εξακολουθητικό Μέλλοντα και από το θέμα αγαγ- τους στιγμιαίους χρόνους: Στιγμιαίο Μέλλοντα, Αόριστο, Παρακείμενο και Υπερσυντέλικο.
Θα πούμε λοιπόν:

Ενεστώτας:          Η χώρα μας εισάγει και εξάγει διάφορα προϊόντα.

Παρατατικός:             »          εισήγε και εξήγε (συνέχεια, στο παρελθόν).
Εξακ. Μέλλων:           »          κάθε χρόνο θα εισάγει και θα εξάγει.
Στιγμ. Μέλλων:           »          σύντομα θα εξαγάγει ροδάκινα.
Αόριστος:                   »          το 1988 εξήγαγε μεγάλες ποσότητες.
Παρακείμενος:            »          φέτος έχει ήδη εξαγάγει τη μισή παραγωγή
Υπερσυντέλ.:             »          πέρυσι είχε εξαγάγει λιγότερα.
Ενεστ. Υποτ.              »          πρέπει κάθε χρόνο να εξάγει ροδάκινα.
Αόρ. Υποτ.                »          φέτος ελπίζεται να εξαγάγει περισσότερα.

Η Κρήτη εξάγει κάθε χρόνο πολλά πορτοκάλια. Πέρυσι όμως είχε εξαγάγει (και όχι είχε εξάγει) λιγότερα. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε να διεξαγάγει (και όχι να διεξάγει) σύντομα εκλογές. Από αύριο ο υπουργός θα διεξάγει (και όχι θα διεξαγάγει) διαπραγματεύσεις με τους εργαζομένους.

Οι χρόνοι δυο ρημάτων σύνθετων με το άγω, στη χρήση των οποίων συχνά γίνονται λάθη:

ΑΓΩ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΛΕΞΕΩΝ: 

- Άγεται και φέρεται από τα συναισθήματά του και γι' αυτό δεν είναι κατάλληλος για να γίνει αρχηγός της ομάδας -άγομαι και φέρομαι= εξουσιάζομαι, παρασύρομαι

- Ένα από τα πρώτα εξαγώγιμα προϊόντα της Ελλάδας ήταν  το φυστίκι Αιγίνης.

-  Το άγημα απέδωσε τιμές στους πεσόντες και αποχώρησε εντός ολίγων λεπτών.

- Μία αγέλη λύκων κατασπάραξε τα κυνηγόσκυλα της στάνης. 

- Ο Ευριπίδης ίσως ήταν μυσταγωγός στις τελετουργίες των μυστηρίων της Ελευσίνας.

- Οι εισακτέοι στη σχολή αυτή είναι ελάχιστοι, να το λάβεις υπόψη σου.

- Αυτός δουλεύει όλη μέρα, αλλά ο γιος του διάγει έκλυτο βίο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. -διάγω βίο, διάγω έκλυτο βίο= κάνω άσωτη ζωή, είμαι ακόλαστος.

- Στο τέλος της εβδομάδας έχουμε σύναξη στο αμφιθέατρο. 

Ετυμολογικα της ενότητας, σελ. 41

Β1. Απαντήσεις στις ασκήσεις

1. αποτέλεσμα ενέργειας: ἄγημα,  ἀγώνισμα // ενέργεια, κατάσταση:  ἀγωνία,  ἀγωγή // πρόσωπο που ενεργεί:  ἀγωγεύς,  ἀγωγός.

2. α. α. παιδαγωγός, β. ξεναγώ, γ. αγωγή-διαπαιδαγώγηση, δ. φορτηγό.

β. κυνηγός < κύων + ἄγω: αυτός που οδηγεί τους κυνηγετικούς σκύλους. Στη συνέχεια χρησιμοποιείται για αυτόν που κυνηγάει, ανεξάρτητα αν έχει σκύλο ή όχι. //  ἀγελάς <  ἀγέλη: το βόδι που ανήκει σε αγέλη. Πιθανόν από τη φράση  ἀγελαία βοῦς. Κατόπιν επικράτησε η σημασία «βόδι» ανεξάρτητα από το αν ανήκει σε αγέλη. // μυσταγωγία < μύστης + ἄγω: αρχικά μυσταγωγία ήταν η κατήχηση σε μυστήρια που απαιτούσε ειδική τελετή. Κατόπιν η σημασία επεκτάθηκε και αναφέρεται πλέον σε οποιαδήποτε πράξη που προκαλεί πνευματική ανάταση ή ηθική εξύψωση.

3. εισαγωγή, εισαγωγικός // εξαγωγή, εξαγωγικός // καταγωγή // μεταγωγή, μεταγωγικός // παραγωγή, παραγωγικός, παράγωγος.

4. φορτικός: αυτός που επιβαρύνει με την ενοχλητική παρουσία του // φορτηγός: (φόρτος + ἄγω) αυτός που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά φορτίων.

--- ---- ---- -- ---- ---- ---- ---- --- --- --- ---- --- ---- ---- ---- ---- ---- --- --- ----

Ασκήσεις για εξάσκηση στην Γραμματική και το Συντακτικό της 5ης ενότητας

------- -------- ------------ ------------- ---------------- ------------- ------------- -------------- ----------------- ------------ ----------------------