Μάθημα : ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Σύντομο βιογραφικό 

Συγγραφέας, κυρίως διηγηματογράφος, με εκτενέστατο έργο. Ο  Γιάννης Μαγκλής γεννήθηκε το 1909  στην Κάλυμνο και  από νεαρή ηλικία απασχολήθηκε στα σφουγγαράδικα. Αφού εκπαιδεύθηκε στη Χάβρη της  Γαλλίας, στράφηκε στο εμπόριο σφουγγαριών. Εργάστηκε σε αυτό τον τομέα, αρχικά στη Γαλλία και από το 1933 στην Ελλάδα, όπου προσβλήθηκε από φυματίωση.

 Η γνωριμία του με τον Νίκο Καζαντζάκη το 1937 ήταν καθοριστική για την πνευματική και ιδεολογική του εξέλιξη. Υπηρέτησε  εθελοντής στο αλβανικό μέτωπο,  υπήρξε μέλος της Εθνικής Αντίστασης  στη διάρκεια της Κατοχής και στον Εμφύλιο κατέφυγε στο βουνό. Στη συνέχεια επέστρεψε  στην Κάλυμνο στα σφουγγαράδικα.

Ταξίδεψε  στην Ευρώπη και  στην Αφρική.  Το 1948  επιδεινώθηκε η υγεία του, χειρουργήθηκε δυο φορές  και περιορίστηκαν οι μετακινήσεις του. Πέθανε το  2006 στην Αθήνα  και τάφηκε στην  Κάλυμνο.

Στα γράμματα  εμφανίστηκε το 1940  με το έργο  « Οι κολασμένοι της θάλασσας», συλλογή διηγημάτων,  για το οποίο τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό του περιοδικού «Νεοελληνική Λογοτεχνία» και καταγράφει τις προσωπικές εμπειρίες του από τη θάλασσα.  Ακολούθησαν και άλλες συλλογές διηγημάτων, νουβέλες, μυθιστορήματα, θεατρικά και μεταφράσεις.

Οι ήρωές του είναι ναυτικοί, ψαράδες, μετανάστες, στρατιώτες, φυγόδικοι, άτομα που ο κριτικός Αλέξης Ζήρας σχολιάζει ως «παρορμητικά και ενδοτικά σ’ έναν πρωτόγονο τρόπο αντίδρασης». Προχωρούν στη ζωή, αναζητώντας αλήθεια και απλότητα.  Οι ιστορίες του  αναδεικνύουν τον απλό, χειρώνακτα άνθρωπο και κερδίζουν τον αναγνώστη «με τη ζωντάνια και τη συχνά ποιητική λυρικότητα των εικόνων του», σύμφωνα με τον Αλέξη Ζήρα. «Ιδιαίτερα μάλιστα σε περιπτώσεις, όπου ο επικός ρυθμός δημιουργεί μια υποβλητική ατμόσφαιρα».

Ο Γιάννης Μαγκλής έχει λάβει αρκετές διακρίσεις. Το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος  το 1958   (Τ’ αδέλφια μου οι άνθρωποι)  και το 1974  (Οι  Σημαδεμένοι).  Το Β΄  Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος  το 1956 (Δεν υπάρχουν αμαρτωλοί). Το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου Καλύμνου  το 1982  και το Βραβείο της Ακαδημίας Κλασικής Ποίησης της Γαλλίας  το 1983. Το χρυσό μετάλλιο σε δυο ευρωπαϊκούς διαγωνισμούς θαλασσινού πεζογραφήματος , το 1988 (Οι Κολασμένοι της θάλασσας)  και το  1989 (Κοντραμπατζήδες του Αιγαίου). 

Επιμέλεια: Ευγενία Κοσμάτου (πηγή: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/logotexnia/Biografies/maglis.htm )

Και τώρα... το κείμενό μας!

Γιατί; 

Ας κάνουμε κάποιες υποθέσεις... Τι σημαίνει αυτό το γιατί; Αυτό το ερώτημα ας μας προβληματίσει και στο τέλος της ανάλυσής μας ας προσπαθήσουμε να το συμπληρώσουμε!

Αρχικά ας μελετήσουμε το κείμενό μας από το ψηφιακό βιβλίο:

Γιατί; Γιάννης Μαγκλής

Ας παρακολουθήσουμε τώρα μια μικρή ταινία που αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο το κείμενό μας:

Το διήγημα ανήκει στη συλλογή διηγημάτων με τίτλο Δεν υπάρχουν Αμαρτωλοί (1956) και εστιάζεται στο αντιπολεμικό μήνυμα που ενδιαφέρει το Μαγκλή.

Ο συγγραφέας μελετά εδώ τις ενστικτώδεις αντιδράσεις της αυτοάμυνας σε κατάσταση κινδύνου, μέσα σε συνθήκες πολεμικής σύγκρουσης και αντιμετωπίζει με κατανόηση και γνώση των ανθρώπινων ενστίκτων την επίθεση του στρατιώτη προς τον εχθρό.

Το κείμενο αποτελεί µια ηχηρή διαµαρτυρία του συγγραφέα απέναντι στον παραλογισµό του πολέµου και, ταυτόχρονα, µια φιλειρηνική έκκληση προς όλους τους λαούς, ανεξάρτητα από εθνικότητα, γλώσσα, πολιτισµό.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ  ΚΕΝΤΡΑ

Πόλεμος και απάνθρωπη βία

Θύτες και θύματα, νικητές και ηττημένοι

Ειρήνη και ανθρωπισμός εναντίον πολέμου και θηριωδίας

Θέμα του κειμένου είναι ο παραλογισμός του πολέμου και η αλλοτρίωση που προκαλεί αυτός στον άνθρωπο, αλλά και η αποκάλυψη ότι στο βάθος της ψυχής ενός σκληρού στρατιώτη που τον έμαθαν να σκοτώνει βρίσκεται ένας άνθρωπος πονόψυχος και ευαίσθητος.

-       Το περιεχόμενο του κειμένου είναι αντιπολεμικό (σ^’ αυτή την κατηγορία ανήκουν τα λογοτεχνικά κείμενα που παρουσιάζουν τον πόλεμο από πλευρά ανθρωπιστική, ρεαλιστικά και χωρίς εξιδανικεύσεις - και φυσικά με απορριπτικό τρόπο, τονίζοντας τα δεινά και τις εφιαλτικές στιγμές του, με στόχο να τονίσουν τη σημασία της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών και την αγάπη ως κύρια ανθρωπιστική αξία).

Τίτλος.
Ο τίτλος του κειμένου είναι μια μονολεκτική ερώτηση, η οποία αποδίδει πυκνή δραματική ένταση, απορία, παράπονο και διαμαρτυρία. Φωτίζει την έλλειψη αποδεκτών λογικών επιχειρημάτων για την ύπαρξη και τη διαιώνιση του εγκληματικού φαινομένου που ονομάζεται πόλεμος (δεν υπάρχει λογική απάντηση στο «γιατί συμβαίνει;»). Επιπλέον προβάλλει μια έντονη αίσθηση λύπης, οδύνης και συντριβής για τη σπατάλη της ζωής και την ταπείνωση του ανθρώπου στο πλαίσιο του πολέμου.Είναι μια συναισθηματική κραυγή που απευθύνεται στη συνείδηση και την κρίση των ανθρώπων, καλώντας τους να αντιληφθούν το θανατηφόρο παραλογισμό του πολέμου.

Θέμα.
Στο κείμενο θίγεται το ζήτημα του πολέμου και η ολέθρια επίδρασή του στη ζωή των ανθρώπων.

Ενότητες- πλαγιότιτλοι
• 1η ενότητα: «Σουρούπωνε... το κεφάλι να δει.»: Ο στρατιώτης στην πηγή.
• 2η ενότητα: «Ένας άλλος στρατιώτης... με καρτερά.»: Η συνάντηση.
• 3η ενότητα: «Μα ο νέος... με κατάντησες.»: Ο θάνατος του στρατιώτη.
• 4η ενότητα: «Ένα σκληρό χέρι... να ζήσει.»: Η κρίση συνείδησης.
• 5η ενότητα: «Έφταξε... δεν άκουγε.»: Η μεταμέλεια.

Ανάλυση

Πολύ καλές σημειώσεις από το ksefteri.edu.gr  μπορείτε να τις κατεβάσετε.

•  ο συγγραφέας τονίζει τονίσει ότι όλοι οι άνθρωποι, παρά τις διαφορές τους (π.χ. διαφορετική εθνικότητα), στο βάθος είναι ίδιοι.
• Για το λόγο αυτό δεν προσδιορίζεται ούτε ο τόπος, ούτε ο χρόνος, ούτε τα πρόσωπα της ιστορίας: το περιστατικό αυτό θα μπορούσε να συμβεί σε κάθε πόλεμο, σε κάθε εποχή, σε κάθε λαό (πανανθρώπινη, καθολική & διαχρονική διάσταση).
• Κάθε στρατιώτης είναι θύμα του πολέμου, είτε σκοτώσει, είτε σκοτωθεί. Ταυτόχρονα μπορεί να μεταβληθεί και σε θύτη: στον πόλεμο οι ρόλοι του θύτη και του θύματος εναλλάσσονται.

Οι ψυχικές διακυμάνσεις του νεαρού στρατιώτη/ θύτη:

1. επαφή με τη φύση: απλός, ήρεμος, χαρούμενος άνθρωπος
2. εμφάνιση εχθρού: και πάλι καχύποπτος, σκληρός & αδίστακτος πολεμιστής
3. πυροβολισμός εχθρού: αμηχανία, καθώς αρχικά δε συνειδητοποιεί τι έχει κάνει
4. βλέμμα & πόνος πληγωμένου: ενοχές & πόνος, ταυτίζεται με τον πληγωμένο εχθρό του, νιώθει πανικό κι έτσι τρέπεται σε φυγή
5. στα μισά της διαδρομής σταματά: προσπαθεί να ηρεμήσει & να συγκεντρωθεί, αλλά δεν μπορεί, λόγω της έντονης συναισθηματικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται.
6. κατεβαίνει τρέχοντας την πλαγιά: θέλει να προφτάσει να σώσει τον πληγωμένο και παρακαλεί το θεό να τον σώσει∙ ταραχή, αγωνία, τύψεις, πόνος για το συνάνθρωπό του & οίκτος για τον εαυτό του
7. ο πληγωμένος είναι ακόμα ζεστός: προσωρινή ανακούφιση, εξακολουθεί να τρέμει από αγωνία, νιώθει ανθρώπινα συναισθήματα.
8. φροντίζει τον πληγωμένο: ειλικρινής μετάνοια, πόνος, συντριβή, ανάγκη να λυτρωθεί, εξομολόγηση, ευαίσθητη ψυχή, τρυφερότητα.
9. ο νεαρός στρατιώτης συνειδητοποιεί ότι ο πόλεμος ήταν αυτός που τον έκανε απάνθρωπο & τον γέμισε μίσος για το συνάνθρωπό του.

Ο θύτης είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής του διηγήματος που ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά του τραγικού ήρωα:

•   διαπράττει σφάλμα ( το φόνο του συνανθρώπου του),
•   είναι θύμα της Άτης ( του παραλογισμού του πολέμου),
•   δοκιμάζεται και συντρίβεται ψυχικά από τις τύψεις,
•   ωριμάζει, αλλάζει στάση, κατακτά την αυτογνωσία.

Μπορείτε να δείτε στα παρακάτω βίντεο δραματοποιημένο το διήγημά μας:

Γιατί; από 6ο ΓΕΛ Καβάλας

Γιατί; 2ο Λύκειο Καλύμνου

Παράλληλα κείμενα:

Γιάννη Ρίτσου, «Γράμματα απ' το μέτωπο» (απόσπασμα)

Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο (απόσπασμα)

Αντώνης Σαμαράκης, Το ποτάμι

Αντιπολεμικά τραγούδια: Φωτόδεντρο

Μερικά αντιπολεμικά τραγούδια:

BLACK SABBATH - "War Pigs" 

John Lennon - imagine (live 1975)

GIVE PEACE A CHANCE. (Ultimate Mix, 2020) - Plastic Ono Band

Bob Dylan - Masters of War

U2 - Sunday Bloody Sunday (Live Aid 1985)

Ελληνικά:

MAGIC DE SPELL- SARAJEVO (ΦΩΝΑΞΕ)

Δημήτρης Μητσοτάκης - Αν

Βασίλης Παπακωνσταντίνου - Τρίτος παγκόσμιος, Μουσική: Μάνος Λοΐζος Στίχοι: Γιάννης Νεγρεπόντης

Ο στρατιώτης Δίσκος: Τα τραγούδια του δρόμου Μουσική: Μάνος Λοΐζος Στίχοι: Κωστούλα Μητροπούλου

MAGIC DE SPELL- VIETNAM:ΤΟ ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ ΣΕ ΔΙΑΣΚΕΥΗ MAGIC DE SPELL ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΣΚΟ ΤΟΥΣ "ΚΟΚΚΙΝΟ"

Θάνος Μικρούτσικος - Γιάννης Κούτρας - Στίχοι: Μπέρτολτ Μπρεχτ Άννα μην κλαις -

_Η μπαλαντα του Κυρ Μεντιου __♪Νικος Ξυλουρης-Στίχοι: Κώστας Βάρναλης Μουσική: Λουκάς Θάνου

Πρασσειν Αλογα - Πολεμος