Μάθημα : ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 Παιδιά, ας διαβάσουμε αρχικά λίγα λόγια για τον συγγραφέα του διηγήματός μας.

Τον λένε Νίκο Χουλιαρά και γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1940 στα Ιωάννινα. Σπούδασε γλυπτική και σκηνογραφία στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών από όπου αποφοίτησε το 1967. Παράλληλα με την ζωγραφική ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία. Έγραψε ποίηση, διηγήματα και μυθιστορήματα, ενώ ασχολήθηκε και με τη μουσική γράφοντας στίχους και μελωδίες. Από το 1963 έγραψε πολλά τραγούδια και κάποια από αυτά τα τραγούδησε ο ίδιος. Φιλοτέχνησε ακόμη εξώφυλλα βιβλίων και δίσκων ενώ υπήρξε ο πρώτος που διασκεύασε παλιούς ηπειρώτικους δημοτικούς σκοπούς. Ακόμη έχουν μεταφερθεί στην μικρή οθόνη διηγήματά του και το μυθιστόρημά του "Ο Λούσιας" έγινε τηλεοπτική σειρά από την ΕΤ-1 και μεταδόθηκε το 1989. (πηγή: βικιπαίδεια).

Μπορείτε να διαβάσετε για τη ζωή και το έργο του εδώ κι εδώ.

Ας ακούσουμε και κάποια τραγούδια του- στα βίντεο μάλιστα υπάρχουν και εξαιρετικά έργα του :

Μια πολύ ενδιαφέρουσα σελίδα με πολλά στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Νίκου Χουλιαρά μπορείτε να

βρείτε στην παρακάτω διεύθυνση:

Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος-Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Ηπειρώτες Λογοτέχνες Νίκος Χουλιαράς

Η εσχάτη των ποινών

Και τώρα η ανάλυση του διηγήματός μας!

         Στο διήγημα του Νίκου Χουλιαρά ο εννιάχρονος Δαμιανός Καράντζας, ντόπιος και φανατικός του γηπέδου, δεν μπορεί να παίξει στα «διεθνή» καλοκαιρινά ματς της Αντιπάρου. Μετά την ήττα της ελληνικής ομάδας βρίσκει όμως τρόπο να δείξει την αξία του και να πάρει την εκδίκηση του... Το κείμενο περιλαμβάνεται στη συλλογή διηγημάτων Μια μέρα πριν δύο μέρες μετά (1998).

Ας το μελετήσουμε από το ψηφιακό βιβλίο: Η εσχάτη των ποινών

Εισαγωγικά:

• Το κείμενο είναι διήγημα. Να εντοπίσετε τα βασικά χαρακτηριστικά του διηγήματος στο κείμενο.

• Τα βασικά σημεία του διηγήματος είναι τα «διεθνή» ματς στην Αντίπαρο, ο μικρός Δαμιανός που είναι παθιασμένος με το ποδόσφαιρο και θέλει να συμμετέχει στην τοπική ομάδα και όμως οι ντόπιοι τον απορρίπτουν.

Δομή- ενότητες:

1) «δεν…γείτονες»: το μεγάλο όνειρο του Δαμιανού.

2) «Άς…Αυγούστου»: τα απογευματινά ματς μεταξύ ντόπιων και ξένων

3) «Το ίδιο….την ώρα» : ο αποκλεισμός του Δαμιανού από τον αγώνα

4) « Στο μεταξύ..διαλύουν»: το ισόπαλο αποτέλεσμα

5) «Ο Δαμιανός….Σταυρού»: Η εκδίκηση του Δαμιανού

Κατανόηση περιεχομένου:

• Στην πρώτη ενότητα ο αφηγητής μας παρουσιάζει αναλυτικά το μικρό Δαμιανό. Τονίζει ιδιαίτερα το πάθος του να αγωνιστεί στην τοπική ομάδα, τη λαχτάρα του για το ποδόσφαιρο. Ο μικρός γνωρίζει το γήπεδο όσο κανείς άλλος κι εκεί βρίσκεται όλο τον καιρό, θέλει να παίξει στα καλοκαιρινά ματς για να εκπροσωπήσει τη χώρα του και να καταξιωθεί στα μάτια των συγχωριανών του. Και όμως παρόλ’ αυτά δεν τον παίζουν στα «διεθνή» ματς γιατί είναι μικρός κι αυτό τον στεναχωρεί.

• Στη δεύτερη ενότητα περιγράφονται πολύ αναλυτικά αυτά τα «διεθνή» ματς. Πρόκειται για τα ματς μεταξύ Ελλήνων και τουριστών. Με λεπτομέρειες περιγράφονται οι παίκτες, το γήπεδο, οι ώρες που έπαιζαν. Με χιουμοριστική και ειρωνική διάθεση μας δίνει ο αφηγητής το χαρακτήρα αυτών των αγώνων. Εκείνο που ξεχώριζε τις ομάδες ήταν το χρώμα της φανέλας. Τα ματς αυτά έχουν ερασιτεχνικό, χαλαρό, ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Ουσιαστικά γίνονται για να χαλαρώσουν οι τουρίστες και να διασκεδάσουν. Ο μικρός όμως Δαμιανός βλέπει αυτά τα ματς πολύ σοβαρά. Δεν τα θεωρεί απλή εκτόνωση, αλλά θεωρεί πως αν παίξει θα αναδείξει τον εαυτό του και την ομάδα του.

• Στην τρίτη ενότητα φαίνεται η απογοήτευση που γεμίζει τον μικρό η απόρριψη του από την ελληνική ομάδα. Οι μεγάλοι δεν τον παίρνουν στα σοβαρά, δεν καταλαβαίνουν την αγωνία του να παίξει. Με χαρακτηριστικές παρομοιώσεις ο αφηγητής μας δίνει την άσχημη ψυχολογία του Δαμιανού. Πληγώνεται, απογοητεύεται γιατί πιστεύει πως αξίζει να παίξει κι αυτοί δεν το βλέπουν. Αυτός βλέπει στα σοβαρά τον αγώνα, θεωρεί τον εαυτό του καλό ποδοσφαιριστή, θέλει να αποδείξει την αξία του. Όμως δεν τον υπολογίζουν και αυτό τον θυμώνει ,τον απογοητεύει . έτσι μαζεύονται μέσα του απωθημένα και καθώς νιώθει αδικημένος ετοιμάζει εκδίκηση.

• Στη συνέχεια ο αφηγητής μας περιγράφει τον αγώνα που θα οδηγήσει στην αντίδραση του Δαμιανού. και πάλι με χιουμοριστικό τρόπο ο αφηγητής περιγράφει το παιχνίδι.

• Στην  πέμπτη ενότητα αρχίζει η κορύφωση του διηγήματος. Ο μικρός αποφασίζει να δώσει μόνος του μια φανταστική λύση στα απωθημένα που μάζεψε τόσο καιρό. Θέλει να εκτονωθεί και να εκδικηθεί τους συμπατριώτες του που δεν τον πίστεψαν.  Φορά τη φανέλα των αντιπάλων και συνεχίζει μόνος του τον προηγούμενο αγώνα από την πλευρά των «εχθρών». Έτσι πιστεύει πως θα τιμωρούσε τους συμπατριώτες του, που βέβαια δε θα το μάθαιναν ποτέ, αλλά ο ίδιος με αυτή τη φανταστική λύση θα δικαιωνόταν. Έστησε τη φανταστική συνέχεια της φάσης, κατάφερε να του δοθεί φανταστικό πέναλτι. Με άγρια χαρά για εκδίκηση θέλει να εκτελέσει την «εσχάτη των ποινών». Και βέβαια το διήγημα τελειώνει χωρίς να μαθαίνουμε αν τελικά εκτέλεσε την ποινή.

• Ο τίτλος λοιπόν δικαιολογείται τώρα στο τέλος του διηγήματος. Η εσχάτη των ποινών στο ποδόσφαιρο είναι το πέναλτι και η κόκκινη κάρτα που αποβάλει τον παίκτη από το παιχνίδι. Η ίδια έκφραση νομικά σημαίνει την καταδίκη σε θάνατο. Ο τίτλος λοιπόν είναι ειρωνικός και τονίζει την εκδίκηση, την τιμωρία του Δαμιανού στους ντόπιους που τον πλήγωσαν.

• Για το τέλος του διηγήματος ο αφηγητής αφήνει μια εικόνα. Μας δείχνει το μικρό Δαμιανό μόνο του να ετοιμάζεται να χτυπήσει το πέναλτι και παράλληλα μια μικρή εργαζόμενη μετανάστρια να κάνει τον περίπατο της. Δυο παιδιά διαφορετικής εθνικότητας μακριά από την κοσμοπολίτικη ζωή του νησιού μας δίνουν μια παιδική, αθώα εικόνα της ζωής. Έμμεσα μας δηλώνει ο αφηγητής πως το ποδόσφαιρο ενώνει τους λαούς, αλλά και ότι η μοναξιά δεν έχει φύλο ή εθνικότητα.      

Δομικά στοιχεία:

• Αφηγητής: ο αφηγητής είναι αμέτοχος- μη δραματοποιημένος. Η αφήγηση γίνεται σε γ΄ πρόσωπο. Δεν συμμετέχει στα γεγονότα, παρόλο που τα βλέπει όλα. Είναι μη δραματοποιημένος- ετεροδιηγητικός. Παρακολουθεί όσα γίνονται από απόσταση ("βλέπω", "διακρίνω',"κοιτάω"...). Συνδυάζει όμως την αμέτοχη τριτοπρόσωπη αφήγηση σε κάποια σημειά με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Στην πραγματικότητα θα μπορούσε να είναι ο ίδιος ο συγγραφέας που μας μεταφέρει την προσωπική του εμπειρία. 

• Χρόνος:

Α) ιστορίας: τα καλοκαιρινά ματς στην Αντίπαρο.

 Β) αφήγησης: είναι ο ίδιος με το χρόνο της ιστορίας. Τα γεγονότα δίνονται με χρονολογική σειρά, σε ευθύγραμμη αφήγηση. Άλλωστε όλα τα ρήματα είναι σε ενεστώτα που δείχνουν το τώρα και κάνουν το κείμενο πιο ζωντανό και παραστατικό σα να εκτυλίσσεται μπροστά μας η ιστορία.

• Γλώσσα: απλή, καθημερινή, άμεση, σχεδόν προφορική, με λέξεις ποδοσφαιρικές. Δίνει αμεσότητα , ζωντάνια, και είναι σα να περιγράφονται σε κάποια σημεία φάσεις ποδοσφαιρικού αγώνα.:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

• Μεταφορές :____________________________________________________________________

• Παρομοιώσεις:__________________________________________________________________

• Προσωποποίηση:________________________________________________________________

• Εικόνες:________________________________________________________________________

• «Διεθνή στοιχεία»: η διεθνής ποδοσφαιρική ορολογία (γκολπόστ, πέναλτι κ.α), οι εθνικότητες των ξένων παικτών, το μπαρ SUNSET, η μικρή ρουμάνα καθαρίστρια στο TIME. Αυτά τα στοιχεία φανερώνουν την πολυπολιτισμικότητα της εποχής μας και την ανάγκη να ζουν αρμονικά και φιλικά όλοι οι άνθρωποι. Επίσης δηλώνουν την παγκόσμια απήχηση που έχει το ποδόσφαιρο.

Πρόσωπα- χαρακτήρες: