Μάθημα : ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λίγα λόγια για την συγγραφέα μας!

Δήμητρα Χριστοδούλου (1953-)

Η Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου ανήκει στην ποιητική γενιά του ΄70. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Σπούδασε νομικά και φιλολογία. Εργάστηκε στη  Μέση Εκπαίδευση ως φιλόλογος.

Στην  ελληνική λογοτεχνία  παρουσιάστηκε το 1974 με την ποιητική συλλογή «Τα άλογα του Μυροβλήτου». Η ποίησή της είναι υπαρξιακή και  εικονοπλαστική. Η θεματολογία συνδέεται  με το κοινωνικό «γίγνεσθαι» και διακρίνεται ο βαθύς προβληματισμός της δημιουργού  για τα κοινά.

Όπως δηλώνει η ίδια, «Η ποίηση δεν είναι «ασχολία», είναι άσκηση μιας απαιτητικής τέχνης εφ’ όρου ζωής». «Ποίηση είναι να λες πράγματα που πιστεύεις ότι είναι εξόχως σημαντικά, με έναν τρόπο μουσικό, έναν τρόπο που να λειτουργεί ανάμεσα στο αφτί και στο χάος. Δεν αναφέρομαι στη ρίμα ή στην ομοιοκαταληξία, προφανώς. Για μένα, η ποίηση πρέπει να διαπνέεται από μια ευρύτερη ρυθμική ολοκλήρωση. Δεν ισχυρίζομαι όμως ότι αυτό μόνον είναι η ποίηση, η ποίηση είναι και αυτό, είναι το μείζον χαρακτηριστικό της για την ακρίβεια». 

Της  έχουν απονεμηθεί το Κρατικό Βραβείο ποίησης 2008  για το βιβλίο «Λιμός» , το  Βραβείο Ποίησης 2015 του λογοτεχνικού ηλεκτρονικού περιοδικού ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ (πρώην ΔΙΑΒΑΖΩ)  για το βιβλίο  «Το ελάχιστο ψωμί της συνείδησης» και  το βραβείο «Ζαν Μορεάς»  2017 του Γραφείου Ποιήσεως για το βιβλίο «Παράκτιος οικισμός».

Πηγές: Έλληνες Ποιητές , Αρχείο Συγγραφέων , ΤΟ ΒΗΜΑ

Εργογραφία

Τα άλογα του Μυροβλήτου, Αθήνα  1974
Ηγησώ, Κείμενα 1979
Χώμα, Κέδρος 1985
Η προσευχή του αναιδούς, Καστανιώτης  1991
Το κυπαρίσσι των εργατικών, Καστανιώτης  1995
Φορτίο, Καστανιώτης 1997

Προς τα κάτω, Νεφέλη 2005

 Ελάχιστα πριν, Νεφέλη 2005                                                                                                                 

Λιμός, Νεφέλη 2007

Πώς αυτοκτονούν οι Ασσύριοι, Πατάκης 2010                                                                                  

Ο τρόμος ως απλή μηχανή, Πατάκης 2012 

Το ελάχιστο ψωμί της συνείδησης, Μελάνι  2014

Παράκτιος οικισμός, Μελάνι  2017.

Είκοσι τέσσερις χτύποι και σιωπή, Μελάνι 2019

Πεζογραφία

Ακτή στο φως του χειμώνα, Καστανιώτης 1996
 Μεταφράσεις

Πιο μουσική απ' τη μουσική, Μικρό λυρικό ανθολόγιο, Νεφέλη 2010.

Διευθύνσεις στο διαδίκτυο για τη Δ.Χ. Χριστοδούλου

«21 ποιητές για την 21η Μαρτίου του 2021» | 2.06΄΄https://www.youtube.com/watch?v=VktruLp7F5g

Δ. Χριστοδούλου: 44 χρόνια ποίησης (α), 55.40΄΄ https://www.youtube.com/watch?v=nZ2zubIpvlE

Δ. Χριστοδούλου: 44 χρόνια ποίησης (β),57.07΄΄ https://www.youtube.com/watch?v=VR4MYTcYal0

ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΚΟΙΜΑΤΑΙ

Ο ΤΙΤΛΟΣ:

  Ο τίτλος του ποιήματος είναι παραπλανητικός  και μάλλον θα ταίριαζε σε νανούρισμα. Αντίθετα το ποίημα μιλά για τη σκληρή πραγματικότητα της εποχής μας που αναγκάζει τα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες να ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους.

 ΔΟΜΗ ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^η : «Νύχτα… εκεί  μέσα»: οι σκληρές συνθήκες ύπνου και εργασίας του μικρού παιδιού/ ή ο καθημερινός αγώνας του παιδιού για επιβίωση.

2^η: «Τα χιονισμένα ….από το στόμα του,»: Αναμνήσεις από την μακρινή πατρίδα του

3^η: « Που τώρα… θερμό ατμό»: Το σκληρό πρόσωπο της σημερινής Ελλάδας/ ή αλλιώτικη πραγματικότητα στη σημερινή Ελλάδα.

Ανάλυση:

1^η ενότητα:

Εδώ περιγράφονται οι άσχημες συνθήκες που ζει και εργάζεται ο μικρός.

 Ο μικρός τη νύχτα αναγκάζεται να κοιμάται σε ένα ανθυγιεινό και θορυβώδες περιβάλλον, σε ένα εργοστάσιο ανάμεσα στις μηχανές που ακόμα κάποιες κάνουν θόρυβο, πλάι στη σχάρα του ατμού. Δεν κοιμάται σε κρεβάτι και σε ησυχία. Δεν έχει άνεση χώρου (στριμωγμένος), δεν έχει θέρμανση, αλλά ζεσταίνεται από τη σκάρα του ατμού που αντικαθιστά τη ζεστασιά ενός αληθινού σπιτιού. Κοιμάται σκεπασμένος με το φθαρμένο παλτό του αδερφού του και όχι με σεντόνια και ζεστές κουβέρτες, όπως θα ταίριαζε σε κάθε παιδάκι. Η μοναξιά του μικρού είναι πολύ έντονη και  η απουσία της οικογένειας του φαίνεται αφού μόνο οι μηχανές στέκονται πάνω από το κεφάλι του σαν άκακοι γίγαντες να τον προστατεύουν. Η κούραση του τεράστια από τη δουλειά της μέρας που τη νύχτα ‘ξεκουράζεται».

Τη μέρα του παιδιού είναι κι αυτή δύσκολη. Το παιδί περνάει τη μέρα του στα φανάρια προσπαθώντας να κερδίσει κάποια χρήματα (κέρματα)  από τους περαστικούς οδηγούς και συχνά έρχεται αντιμέτωπο με την αγανάκτησή τους, το θυμό τους, την αδιαφορία τους, αλλά και το ρατσισμό τους. Αυτή τη σκληρή πραγματικότητα βιώνει καθημερινά το μικρό παιδί.  Καθαρίζει τα τζάμια των αυτοκινήτων και έχει ένα εξοντωτικό ωράριο που τελειώνει το βράδυ.  Η εκμετάλλευση του παιδιού συνεχίζεται και το βράδυ, αφού πρέπει να πληρώσει με τα λίγα κέρματα που έβγαλε στο μεροκάματο, τον νυχτοφύλακα του εργοστασίου, για να το αφήσει να κοιμηθεί μέσα .

Αυτή είναι η εικόνα της εκμετάλλευσης και της σκληρής ζωής που αναγκάζονται να ζουν κάποια παιδιά, ενώ θα έπρεπε να είναι στο σχολείο ή να παίζουν έχοντας τη ζεστασιά ενός σπιτιού, την αγάπη και την προστασία των μεγάλων. Αυτά τα παιδιά των φαναριών, όπως και όλα τα παιδιά που εργάζονται, επειδή είναι φτωχά, επειδή τους αναγκάζει εγκληματικά η οικογένεια τους, επειδή είναι ορφανά, μετανάστες, πρόσφυγες, επειδή τα εκμεταλλεύονται επιτήδειοι, όλα αυτά τα παιδιά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και ζουν μια άθλια παιδική ζωή.  Παρόλο που ο ΟΗΕ έχει θεσπίσει τα δικαιώματα του παιδιού και παρόλο που στην εποχή μας είναι αδιανόητο να δουλεύουν παιδιά, ωστόσο δυστυχώς ακόμα βλέπουμε το φαινόμενο της παιδικής εργασίας.

2^η ενότητα:

Στη δεύτερη ενότητα η αφηγήτρια κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν. Το μικρό παιδί θυμάται την μακρινή του πατρίδα. Θυμάται τα βουνά της που ήταν χιονισμένα, τη ζεστή και τρυφερή αγκαλιά της μητέρας του,  που τα χέρια της το τύλιγαν σα ζεστό μαντήλι, το δάσκαλό του που πληρωνόταν με γάλα. «Μόλις» τα θυμάται όλα αυτά γιατί η σκληρή πραγματικότητα που ζει καθημερινά δεν του αφήνει χρόνο για αναμνήσεις, αλλά πάντα νοσταλγεί την πατρίδα και την οικογένειά του . Όμως θυμάται και κάτι ελληνικά που τα μιλούσε και τα μιλάει. Τα χαρακτηριστικά αυτά ,οι εικόνες αυτές μας δείχνουν ότι η πατρίδα του παιδιού πρέπει να είναι κάποια από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου ζούσαν και Έλληνες (κυρίως Πόντιοι που εγκαταστάθηκαν εκεί μετά από τους διωγμούς τους από τους Τούρκους) . Έτσι ο μικρός είναι ένα ελληνόπουλο που βέβαια έχει ως μητρική του την ελληνική γλώσσα, αλλά με τα χρόνια δεν θα τη μιλούσε, αν οι γονείς του δεν φρόντιζαν να την κρατήσουν ζωντανή. Και για να το κάνουν αυτό πλήρωναν και δάσκαλο ελληνικών με αντάλλαγμα το γάλα.  Άρα ο μικρός είναι ένας νέο πρόσφυγας.

3η ενότητα,

 στιχ. 26 – 30:Τα μόνα πράγματα που συνάντησε σ΄ αυτήν εδώ τη χώρα που ήρθε να δουλέψει, είναι τα λίγα χρήματα που καταφέρνει με τόσο κόπο να κερδίζει και η σκληρή απαξίωση στα μάτια των πελατών του για τη δουλειά που αναγκάζεται να κάνει. Το μόνο που νιώθει να είναι φιλικό και να τον καλοδέχεται, είναι ο θόρυβος της σκάρας του μηχανοστασίου, όπου πάει και φωλιάζει για να κοιμηθεί και να ξεκουραστεί από τον κόπο της σκληρής δουλειάς του.

Στιχουργική

Το ποίημα έχει τα χαρακτηριστικά της νεωτερικής ποίησης. Ο στίχος είναι ελεύθερος χωρίς μέτρο και ομοιοκαταληξία και θυμίζει πεζό λόγο. Οι στροφές είναι άνισες, οι στίχοι δεν έχουν ορισμένο αριθμό συλλαβών και ο ρυθμός του ποιήματος είναι εσωτερικός.

Γλώσσα-ύφος

Η γλώσσα είναι λιτή και καθημερινή. Η ζωή του παιδιού περιγράφεται με απλότητα και ρεαλισμό. Χρησιμοποιείται ο Ενεστώτας για να δοθεί η καθημερινότητα του παιδιού και ο Παρατατικός για να δοθούν οι αναμνήσεις του παιδιού από την πατρίδα του. Με απανωτές παρομοιώσεις δίνονται οι εντυπώσεις με τις οποίες έφτασε ο μικρός μετανάστης στην Ελλάδα αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Υπάρχουν σχήματα λόγου που ανεβάζουν τον λυρικό τόνο του ποιήματος.

Το ύφος είναι λιτό, ρεαλιστικό και μας προσγειώνει στην πραγματικότητα αλλά και λυρικό σε μερικά σημεία όπου υπάρχει έντονη συναισθηματική φόρτιση.

 Ο αφηγητής

Η ποιήτρια, ως παντογνώστης αφηγητής, αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο το παρόν και κάνει αναδρομές στο παρελθόν του παιδιού.

Κι ένα βιντεάκι για τα παιδιά των φαναριών!

Και τώρα πλούσιο υλικό για την παιδική εργασία και τα δικαιώματα του παιδιού!

πατήστε πάνω στους συνδέσμους για να το δείτε!!!!

ΑΓΟΥΡΑ ΣΤΑΧΥΑ- ταινία για τα παιδιά των φαναριών

Ανοιχτή Επιστολή: «Όλα τα Παιδιά Έχουν Δικαίωμα στο Σχολείο, Μην τους το Στερείτε».

Τα δικαιώματα του παιδιού με απλά λόγια

Ξένοι στην ίδια πόλη: Ταινία για τα παιδιά από άλλες χώρες

ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες

Δεν είναι μόνο αριθμοί!

Οι πρόσφυγες στον κόσμο

Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού