Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ.
1. Ο Παπαδιαμάντης ανήκει στην νέα αθηναΪκή σχολή, δηλαδή στην ομάδα συγγραφέων που έδρασαν στην Αθήνα την εποχή 1880-1920. Πληροφορίες για την νέα αθηναίκή σχολή μπορείτε να διαβάσετε στην σελ. 91 του βιβλίου σας.
2. Κάποιοι άλλοι συγγραφείς που ανήκουν στην "σχολή" αυτή είναι ο Βιζυηνος, ο Καρκαβίτσας, ο Ξενόπουλος, ο Θεοτόκης, η Πηνελόπη Δέλτα.
3. Ποιητές της ίδιας "σχολής" είναι ο Παλαμάς, ο Καβάφης και ο Σικελιανός.
4. Να θυμάστε ότι οι συγγραφείς αυτοι είναι επηρεασμένοι από τα καλλιτεχνικά ρεύματα του ρεαλισμού, του νατουραλισμού [ θα μιλήσουμε για αυτά} και επίσης γράφουν ηθογραφίες.
5. Ο ρεαλισμός ήταν καλλιτεχνικό- λογοτεχνικό ρεύμα, το οποίο προσπαθούσε να αποδώσει πιστά την πραγματικότητα, χωρίς να την εξωραϊζει, δίνοντας μάλιστα έμφαση στις άσχημες πλευρές της, π.χ. στη λογοτεχνία ο ρεαλισμός παρουσιάζει ανθρώπους και πλευρές της κοινωνίας με προβλήματα, όπως κοινωνικές αδικίες, ελαττώματα και βίαιες συμπεριφορές.
6. Ο νατουραλισμός μοιάζει αρκετά με τον ρεαλισμό, αλλά τονίζει ακόμη περισσότερο τις άσχημες και δυσάρεστες πλευρές της κοινωνίας και των ανθρώπων. Δηλαδή στην "μάχη" του καλού με το κακό ο νατουραλισμός παρουσιάζει το κακό να υπερισχύει τελικά ως πιο ισχυρό. Δηλαδή ο άνθρωπος υποκύπτει στις πιέσεις που του ασκεί η κοινωνία [ φτώχια, αδικία, καταπίεση κτλ] αλλά και στη πίεση που δέχεται από τα δικά του ελαττώματα και τις αδυναμίες.
7. Ηθογραφίες είναι τα διηγήματα και μυθιστορήματα που παρουσιάζουν τα ήθη, τις συνηθειες και τον τρόπο ζωής κάποιας κοινωνίας περασμένης εποχής, π.χ. ο Παπαδιαμάντης μας παρουσιάζει μέσα από τα έργα του τη ζωή στην πατρίδα του τη Σκιάθο.
Β. ΤΟ ΑΓΝΑΝΤΕΜΑ- ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.
1. Το διήγημα τοποθετείται στην αγαπημένη πατρίδα του συγγραφέα, το νησί της Σκιάθου. Ο ποιητής έζησε [στη Σκιάθο αλλά και στην Αθήνα] από το 1851-1911.
2. Χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του είναι η φυσιολατρεία, γι αυτό και οι τόσο όμορφες περιγραφές της φύσης, που παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή των ηρώων του, καθώς και η πίστη, γι αυτό και η σκηνή τοποθετείται γύρω από το εξωκκλήσι της Παναγίας και η πίστη των γυναικών τις επηρεάζει βαθιά.
3. Αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί είναι : η περιγραφή, η αφήγηση, ο διάλογος, η αναδρομή [ εκεί που η Συρραχίνα θυμάται τα παιδικά της χρόνια που είχε ακούσει από έναν παπά την ιστορία της Φλαντρώς] και ο εγκιβωτισμός [ γνωστή τεχνική και από τον Ομηρο. Εδώ ο Παπαδιαμάντης εγκιβωτίζει την μακρά αφήγηση της Συρραχίνας προς τις νεαρές γυναίκες στην εξοχη και επίσης η Συρραχίνα εγκιβωτίζει την αφήγηση του παπά στην ίδια όταν ήταν 12 χρονών]. Με τους διαδοχικούς εγκιβωτισμούς φαίνεται πώς μια ιστορία από το μακρινό παρελθόν φτάνει ως τις μέρες μας από στόμα σε στόμα, με τη βοήθεια του προφορικου και του γραπτού λόγου [η ιστορία της Φλαντρώς φτάνει στα αυτιά του παπά, από εκεί στην Συρραχίνα, από εκεί στις γυναίκες, από εκεί στον Παπαδιαμάντη και τέλος -μέσα από το διήγημα αυτό-σε εμάς τους αναγνώστες.
4. Η γλώσσα του συγγραφέα είναι η καθαρεύουσα που θυμίζει αρκετά την εκκλησιαστική γλώσσα της βυζαντινής υμνογραφίας, γι αυτό και είναι τόσο υποβλητική, αλλά στα σημεία που παραθέτει σε ευθύ λόγο τα λόγια των ηρώων του χρησιμοποιεί δημοτική με τοπικούς ιδιωματισμούς.
5. Συγκρίσεις προσώπων : α] Η Φλαντρώ συγκρίνεται με την Χατζηγιάνναινα. Η πρώτη απελπίζεται και πέφτει σε κατάθλιψη, όταν φεύγει ο άντρας της, αρνείται να συνεχίσει να ζει, οι θεοί της [12 θεοί του Ολύμπου] δεν μπορούν να την βοηθήσουν ούτε να την παρηγορήσουν. Αντίθετα, η δεύτερη στηρίζεται στην χριστιανική της πίστη και ζητάει βοήθεια από την Παναγία. Ετσι η αγωνία της γίνεται ελπίδα. Αυτο το παράδειγμα θέλει να προβάλλει η σοφή γρια Συρραχίνα στις νεότερες. Προφανώς και κάτι ανάλογο επιδιώκει και ο Παπαδιαμάντης με αυτή την ιστορία. Δηλαδή να μας υποβάλλει την ελπίδα και την αναζήτηση παρηγοριάς στην πίστη σε κάθε δύσκολη στιγμή αποχωρισμού από τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
β] η γρια Μαλαμίτσα συγκρίνεται με τη Συρραχίνα. Η πρώτη μαλώνει τις νεότερες και δεν καταφέρνει να τις επηρεάσει. Αντίθετα, η δεύτερη τις νουθετεί λέγοντάς τους δύο ιστορίες [ όπως έκανε και ο Χριστός που μιλούσε στον κόσμο με παραβολές] και επίσης τις καθησυχάζει δίνοντάς τους ευχές. Αυτή επηρεάζει θετικά τις γυναίκες αφού επιστρέφουν ήσυχες καί με ενισχυμένες την ελπίδα και την πίστη τους στην Παναγία. Η τακτική του Παπαδιαμάντη μοιάζει πολύ με της Συρραχίνας, γιατί και αυτός επιδιώκει με τα διηγήματά του να μας ψυχαγωγήσει και να μας διδάξει στάση ζωής, όχι όμως με μεγάλα λόγια, αλλά έμμεσα και με απαλό τρόπο.
6. Ηθογραφικά στοιχεία του διηγήματος : η ζωή των κατοίκων της Σκιάθου στον 19ο αιώνα όπως φαίνεται επηρεαζόταν πολύ από τη θάλασσα, καθώς οι περισσότεροι ασχολούνταν με τη ναυτιλία και έλειπαν περίπου το μισό χρόνο από τα σπίτια τους, οι γυναίκες δεν εργάζονταν εκτός σπιτιού, έκαναν παρέα μεταξύ τους και στήριζαν η μια την άλλη σε δύσκολες στιγμές όπως ήταν αυτή της αναχώρησης των αντρών τους με τα καράβια, επίσης ζούσαν κοντά στη φύση και είχαν δυνατή πίστη.