«Ελένη» Ευριπίδη, Β’ Επεισόδιο, στίχοι 1140-1219

Υπόθεση : εφόσον η Θεονόη ανακοίνωσε στο Μενέλαο και την Ελένη ότι θα τους βοηθήσει κρατώντας το στόμα της κλειστό, οι δύο ήρωες συζητούν πια για το πώς θα καταφέρουν να διαφύγουν. Δηλαδή προσπαθούν να καταστρώσουν ένα σχέδιο σωτηρίας.

Ο διάλογος των δύο συζύγων :

• είναι μια στιχομυθία, που εκφράζει την έντονη ψυχική κατάσταση τους, δηλαδή την αγωνία τους να καταφέρουν γρήγορα να σκεφτούν τι θα κάνουν , καθώς ο χρόνος τους πιέζει.
• Μέσα από το διάλογο αναζητούν το καλύτερο τρόπο σωτηρίας ( επίδραση απο το πνευματικό κίνημα των σοφιστών και την ανάπτυξη της ρητορικής τέχνης στην Αθήνα του 5^ου αι., τότε που γράφτηκε το έργο αυτό)

Εμπόδια στη σωτηρία τους :

• εκτός από το σημαντικότερο που είναι ο Θεοκλύμενος,
• οι δύο σύζυγοι δεν έχουν μέσο διαφυγής ( πλοίο) και
• η πατρίδα τους, η Σπάρτη, είναι πολύ μακριά.
• βρίσκονται σε μια ξένη χώρα.

Τρόποι – μέσα σωτηρίας :  

• Η εχεμύθεια της Θεονόης
• Η βοήθεια των θεών που επιθυμούν την επανένωση των δύο συζύγων
• Η συνεργασία των δύο συζύγων
• Το ψέμα – ο δόλος, δηλαδή η απόκρυψη της αλήθειας και η πλάνη ( που όμως χρησιμοποιείται για καλό σκοπό)

Η γυναικεία εξυπνάδα : η Ελένη σκέφτεται να ξεγελάσει τον Θεοκλύμενο. Μας θυμίζει τον πολυμηχανο Οδυσσέα. Ο Ευριπίδης φαίνεται να προβάλει την γυναικεία ικανότητα για εύρεση λύσης.

Συναισθήματα θεατών : αγωνία για την τύχη των δύο συζύγων, ελπίδα πως τελικά θα τα καταφέρουν, ίσως και θαυμασμός για το εύρημα – τέχνασμα της Ελένης.

Είναι- φαίνεσθαι : και πάλι ο Ευριπίδης «παίζει» με την αντίθεση αυτή, καθώς βάζει τους ήρωές του να κρύβουν την αλήθεια, προκειμένου να σωθούν, θέλοντας έτσι να δείξει ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται, δηλαδή η αλήθεια πολλές φορές είναι κρυμμένη για διάφορους λόγους ( εδώ προκειμένου να διαφυλαχτεί η ασφάλεια του Μενέλαου και της Ελένης)

Σχέδιο σωτηρίας :

• Το επινοεί η Ελένη χάρις στη γυναικεία  εξυπνάδα της
• Πρόκειται για τέχνασμα απόκρυψης της αλήθειας
• Αποτελείται από στάδια- βήματα ( είναι δηλαδή καλά οργανωμένο )
• Ωστόσο μπορεί και να μην πετύχει αν ο Θεοκλύμενος καταλάβει το κόλπο, γι αυτό στο τέλος η Ελένη ζητάει τη βοήθεια των θεών, ακόμα και της Αφροδίτης.

Πολιτιστικά στοιχεία :

• Οι γυναίκες όταν πενθούσαν, έκοβαν τα μαλλιά τους, φορούσαν μαύρα ρούχα και θρηνούσαν
• Για να τιμήσουν τους νεκρούς που είχαν πνιγεί στη θάλασσα, έριχναν λουλόυδια στη θάλασσα ( νεκρικές προσφορές)

Ιδεολογικά στοιχεία :

• Η απόκρυψη της αλήθειας μερικές φορές αποδεικνύεται σωτήρια
• Για άλλη μια φορά, τα φαινόμενα μπορεί να απατούν
• Οι γυναίκες κάποιες φορές σκέφτονται πολύ έξυπνα- το μυαλό τους γεννάει ιδέες
• Μέσα από το διάλογο μπορούμε να βρούμε από κοινού λύση σε κάποιο πρόβλημα. Επίσης η συνεργασία εγγυάται την καλύτερη επιτυχία ενός σχεδίου
• Αν θεωρήσουμε ότι η θεά Αφροδίτη ως θεά του έρωτα ευθύνεται για τις ερωτικές περιπέτειες των θνητών, τότε τα λόγια της Ελένης στο τέλος του αποσπάσματος αναφέρουν ότι αυτές  οι περιπέτειες είναι καταστροφικές για τον άνθρωπο και καταλήγει λέγοντας πόσο προτιμότερο θα ήταν το μέτρο.

Στάση Ευριπίδη απέναντι στη γυναίκα : κατηγόρησαν  άδικα τον Ευριπίδη για μισογυνισμό. Στο έργο αυτό όμως βλέπουμε πως  μάλλον υποστηρίζει τις γυναίκες : 

• παρουσιάζει την ωραία Ελένη ως αθώα, που άδικα την κατηγορούν οι συμπατριώτες της για απιστία, ενώ στην πραγματικότητα δεν απάτησε ποτέ τον Μενέλαο
• Βάζει τη Θεονόη να βοηθάει με την εχεμύθειά της τον Μενέλαο και την Ελένη
• Βάζει την Ελένη να επινοεί το τέχνασμα με το οποίο θα σωθούν με τον Μενέλαο

Σχέση του ανθρώπου με τους θεούς :

• εδώ οι άνθρωποι παίρνουν τη ζωή στα χέρια τους καταστρώνοντας ένα επικίνδυνο σχέδιο σωτηρίας, κάτι που απαιτεί επινοητικότητα και τόλμη.
• Βέβαια, στο τέλος η Ελένη, αναγνωρίζοντας το μέγεθος του κινδύνου, ζητάει βοήθεια από τους θεούς