“Eλένη» Ευριπίδη, Β’ Επεισόδιο, στίχοι 942-1139 :

              Ο Μενέλαος και η Ελένη συναντούν τη Θεονόη

Θεονόη : είναι η αδερφή του Θεοκλύμενου και μάντισσα. Ο Μενέλαος και η Ελένη την ικετεύουν να κρατήσει το στόμα της κλειστό και να μην φανερώσει στον αδερφό της την πραγματική ταυτότητα του Μενέλαου, γιατί τότε μπορεί ο Θεοκλύμενος να σκοτώσει τον Μενέλαο. Τελικά ύστερα από τα παρακάλια και τα επιχειρήματα που προβάλλουν οι δύο ήρωες και μετά από πολλή σκέψη υπόσχεται να τους βοηθήσει. Αν και έτσι διακινδυνεύει η ίδια να προκαλέσει το θυμό του αδερφού της – εφόσον μάθει ότι η αδερφή του τον κορόιδεψε- και ίσως να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή της, όμως υπερισχύει η επιθυμία της να υπηρετήσει το δίκιο που είναι αυτό που θέλουν τόσο οι θεοί, όσο και ο πατέρας της ο Πρωτέας, όσο ζούσε. Η Θεονόη ως μάντισσα, είναι ένα άτομο πνευματικό που δεν σκέφτεται τον εαυτό της, αλλά το θέλημα των θεών, που είναι να ενωθούν και πάλι οι δύο σύζυγοι και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους,, την Σπάρτη. Πιθανόν και ως γυναίκα η Θεονόη να θέλει να βοηθήσει την Ελένη που αν μείνει μόνη της σε μια ξένη χώρα, θα αναγκαστεί να παντρευτεί έναν αντρα που δεν θέλει. Παρουσιάζεται λοιπόν δίκαιη και πονόψυχη, αν και δεν δίνει αμέσως την απάντησή της, αλλά μετά από πολλά παρακάλια.

Μενέλαος: αρκετά περήφανος, δεν θέλει να ικετεύσει τη Θεονόη ούτε να την παρακαλέσει ιδιαίτερα. Ως άντρας που είναι και μάλιστα βασιλιάς και νικητής πολέμου, δεν έχει συνηθίσει να παρακαλάει και μάλιστα μια γυναίκα, ακόμα κι αν αυτή είναι μια μάντισσα. Είναι αποφασισμένος, αν δεν τους βοηθήσει η Θεονόη, να αντιμετωπίσει με όπλο τον Θεοκλύμενο και αν χάσει, να σκοτώσει την Ελένη ( για να μην την πάρει άλλος άντρας) και μετά να σκοτωθεί κι ο ίδιος.

 

                 Ιδεολογικά στοιχεία :

  1. στίχοι 996-1003 : οι θεοί μισούν τη βία και τα άδικα πλούτη
  2. στίχοι 1017-1019 : είναι ντροπή για κάποιον να ξέρει τα θεία ( δηλαδή το θέλημα των θεών) και να πράττει αντίθετα, δηλαδή να αδικεί
  3. στίχοι 1031-1032 : εδώ έμμεσα φαίνεται πως τότε η ντροπή από κάποια κακή πράξη ενός ατόμου βάραινε όλη την οικογένεια, δηλαδή η ντροπή για την απιστία της Ελένης είχε χαλάσει το καλό όνομα και την υπόληψη της κόρης της και δεν μπορούσε να παντρευτεί.
  4. στίχος 1033 : εδώ η ξενιτιά αναφέρεται ως «μαύρη» ( παρόλο που η Ελένη ζούσε στο παλάτι του βασιλιά της Αιγύπτου), άρα όποιος ζει μακριά από την πατρίδα του θεωρείται δυστυχισμένος
  5. στίχοι 1041-1042 : είναι μεγάλη τιμή για τα παιδιά να θέλουν να μιάσουν στους ενάρετους γονείς τους
  6. στίχοι 1057-1059 : εδώ στα λόγια του Μενέλαου φαίνεται ότι οι αρχαίοι πίστευαν ότι οι νεκροί ακούγανε τους ζωντανούς. Έτσι σε δύσκολος στιγμές οι ζωντανοί ζητούσαν βοήθεια από τους πεθαμένους
  7. στίχοι 1119-1120 : υπάρχει τιμωρία για τις άδικες πράξεις και σε νεκρούς και σε ζωντανούς
  8. στίχοι 1127-1129 : αυτός που είναι καλός και ευσεβής τελικά ωφελείται
  9. στίχος 1138 : ο άδικος ποτέ χαρά δεν βλέπει

 

Πολιτιστικά στοιχεία :

 όπου αναφέρεται η μάντισσα, το παλάτι, ο θεσμός του γάμου, ο τάφος

Συναισθήματα αναγνωστών- θεατών : αγωνία αρχικά για την απόφαση που θα πάρει η Θεονόη, ελπίδα ότι θα τους βοηθήσει, τελικά ανακούφιση για την  δίκαιη απόφαση της Θεονόης και θαυμασμός γιατί η μάντισσα θέτει έτσι σε κίνδυνο τη ζωή της, αισιοδοξία ότι τα εμπόδια θα παραμεριστούν και οι δύο σύζυγοι θα τα καταφέρουν να γλυτώσουν.

Αφηγηματικές τεχνικές :

  1. Αντίθεση : Γεμάτο αντιθέσεις το απόσπασμα αυτό : το δίλημμα της Θεονόης αν θα βοηθήσει ή όχι τους δύο συζύγους, οι θεοί που διαφωνούν σχετικά με την τύχη του Μενέλαου και της Ελένης( η ¨Ηρα διαφωνεί με την Αφροδίτη), οι δύο ήρωες που είναι στην ξενιτιά αντί να βρίσκονται στην πατρίδα τους, ακόμα και η στάση των δύο συζύγων απέναντι στη Θεονόη ( η Ελένη ικετεύει ενώ ο Μενέλαος όχι)
  2. Προοικονομία : αφού οι θεοί θέλουν το δίκιο ( όπως αναφέρουν όλα τα πρόσωπα του αποσπάσματος) και αφού η Θεονόη αποφασίζει να μην τους φανερώσει στον αδερφό της, είναι πολύ πιθανόν τελικά οι δύο ήρωες να τα καταφέρουν στο μέλλον
  3. Μονόλογοι : της Ελένης , του Μενέλαου και της Θεονόης. Βέβαια οι λόγοι τους μοιάζουν με ρητορικούς λόγους με δομη και επιχειρήματα ( τον 5ο αι. η ρητορική τέχνη είχε γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη), με τα οποία προσπαθούν αφενός οι δύο σύζυγοι να πείσουν τη Θεονόη να τους βοηθήσει και αφετέρου η Θεονόη εξηγεί γιατί τελικά παίρνει την απόφαση να τους βοηθήσει.