ΣΤΟΧΟΙ

❖ Καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος: μόλυνση των θαλασσών και διατάραξη της οικολογικής
ισορροπίας.
❖ Oικολογικά κινήματα και οικολογικές οργανώσεις.
❖ Περιβαλλοντική εκπαίδευση και καλλιέργεια της οικολογικής συνείδησης.

- Ο άνθρωπος και η ευθύνη του απέναντι στη φύση. 

- Το μέλλον του ανθρώπου χωρίς μια υγιή φύση. 

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ- ΟΙ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΟΥΣ:

http://www.greenpeace.gr
http://wwf.gr
http://nature.ert.gr/
http://www.oikologos.gr/

Α΄γυμν.-Λογοτ.-«Το μαύρο κύμα» Λουίς Σεπούλβεδα

Α΄γυμν.-Λογοτ.-«Το μαύρο κύμα» Λουίς Σεπούλβεδα

• Αφηγηματικές τεχνικές

α) Αφηγητής: Ακούγεται κυρίως η φωνή του αφηγητή και της Κενγκά, που μέσα από τις σκέψεις της ακούγονται η γριά συντρόφισσα και οι ακτοφύλακες. Η  αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο. Ο αφηγητής  δε συμμετέχει στην ιστορία, είναι δηλαδή ετεροδιηγητικός. Παρουσιάζεται ως παντογνώστης, γνωρίζει όλα όσα συμβαίνουν, ακόμα και τις κρυφές σκέψεις και τα συναισθήματα της ηρωίδας του.

Έχουμε όμως και την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Κενγκά και έτσι το κείμενο ζωντανεύει μέσα από την εναλλαγή των αφηγητών Στο κείμενο συναντάμε περιγραφή και μονολόγο ως αφηγηματικούς τρόπους. Εντοπίζουμε εκφραστικά μέσα όπως παρομοιώσεις, μεταφορές, πολλές εικόνες και επίθετα. Γενικότερα, η αφήγηση είναι χρονολογική με εξαίρεση δύο αναδρομές στο παρελθόν. Στην πρώτη η Κενγκά θυμάται την αιτία του «κακού», τα πετρελαιοφόρα που ξέπλεναν τις δεξαμενές τους και προκάλεσαν την πετρελαιοκηλίδα, το «μαύρο κύμα». Στη δεύτερη σκέφτεται την ιστορία του ‘Ικαρου που της είχε διηγηθεί μία γριά συντρόφισσά της. Πιο συγκεκριμένα:

 • Εγκιβωτισμός

 Στο κείμενο χρησιμοποιείται η τεχνική του εγκιβωτισμού, ο συγγραφέας δηλαδή παρεμβάλλει μέσα στην ιστορία του μια άλλη ιστορία. Συγκεκριμένα, στο απόσπασμά μας, ενώ παρακολουθούμε την προσπάθεια της Κενγκά να ξεφύγει, εγκιβωτίζεται η ιστορία του Ίκαρου, που υποτίθεται ότι της τη διηγήθηκε μια γριά συντρόφισσά της. Η ιστορία αυτή δίνει στην Κενγκά ελπίδες για επιβίωση.

• Η Εμψύχωση (Ο Ανιμισμός)

 Ο  συγγραφέας παρουσιάζει την ηρωίδα του, την Κενγκά, να έχει ανθρώπινες ιδιότητες. Η τεχνική αυτή, που xρησιμοποιείται συxνά και στα παραμύθια με ζώα, λέγεται ανιμισμός (την έχουμε δει ως 'ανθρωπομορφισμό' στην Οδύσσεια). ‘Eτσι, στο κείμενό μας παρακολουθούμε την Κενγκά να έxει ανθρώπινα συναισθήματα: απελπίζεται και υποφέρει για το κακό που τη βρήκε, αισθάνεται μίσος για όσους την έφεραν σε αυτή τη θέση, αρχίζει να ελπίζει και αγωνίζεται με όλες της τις δυνάμεις να σωθεί. Ακόμα, παρουσιάζεται να μιλά, να επικοινωνεί με τους άλλους γλάρους, να σκέφτεται, να καταστρώνει σχέδια για να σωθεί. Πρόκειται για μία τεχνική που χρησιμοποιείται στην παιδική λογοτεχνία (παραμύθια). Ο συγγραφέας με τον ανιμισμό, επιδιώκει να ταυτίσει τους αναγνώστες του με την Κενγκά, να τους κάνει να έρθουν στη θέση της, να νιώσουν την αγωνία, την απελπισία της και να κατανοήσουν έτσι την αδικία που διαπράττουν οι άνθρωποι απέναντι στα ζώα.

Δαίδαλος και Ίκαρος, ο Δ. φτιάχνει φτερά

Ερωτήσεις: 

1. Τι ακριβώς είναι το μαύρο κύμα; Είναι μεταφορική έκφραση;

2. Γιατί η Κενγκά δεν καταριέται όλους τους ανθρώπους αλλά εξαιρεί κάποιους; 

3. Με ποιες φράσεις περιγράφει ο συγγραφέας τις πετρελαιοκηλίδες; 

4. Τι θα προτείνατε να γίνει ώστε να μη μολύνουν οι πετρελαιοκηλίδες τη θάλασσα και τους οργανισμούς που ζουν σε αυτήν; 

5. Να δώσετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: απεγνωσμένα, κατάλαβε, φριχτό, μάστιγα.
6. Η Κενγκά σκέφτεται και λειτουργεί ως άνθρωπος. Να δικαιολογήσετε το
χαρακτηρισμό με συγκεκριμένα παραδείγματα.

7. Ποιο περιβαλλοντικό πρόβλημα θίγει το απόσπασμα «το μαύρο κύμα» του Λουίς Σεπούλβεδα;

8. Να σχολιάσετε την επιλογή λέξεων του συγγραφέα για την περιβαλλοντική
καταστροφή από τις πετρελαιοκηλίδες. 

9. Ποιος είναι ο αφηγητής του αποσπάσματος; 

10. Να εντοπίσετε μεταφορές και εικόνες του αποσπάσματος.

11. Πώς, σύμφωνα με το κείμενο, η θαλάσσια πετρελαιοκηλίδα οδηγεί σε αφανισμό
τους γλάρους;
Οι γλάροι πέφτουν μέσα στο πετρέλαιο και όλο τους το σώμα καλύπτεται από
αυτό. Δεν μπορούν να πετάξουν από το βάρος, τα φτερά τους κολλάνε στο σώμα τους και ακινητοποιούνται. Πεθαίνουν από ασφυξία ή τους τρώνε τα μεγάλα ψάρια.

Στο κείμενο αναφέρεται ο αρχαιοελληνικός μύθος του Ίκαρου. Ποια η σημασία του
την ώρα της εναγώνιας προσπάθειας της Κενγκά να αποφύγει το θάνατο;
Ο Ίκαρος πετάει με τα φτερά του κοντά στον ήλιο, λιώνει το κερί τους και
σκοτώνεται. Ο γλάρος σκέφτεται πως ο ήλιος μπορεί να λιώσει το πετρέλαιο και να
ελευθερωθεί. Εδώ ο μύθος δίνει ιδέα κι ελπίδα για σωτηρία. Η ελπίδα δίνει δυνάμεις στο πουλί κι έτσι αγωνίζεται σκληρά.

12. Δώστε ένα άλλο, πιο αισιόδοξο, τέλος στο κείμενο

13. Στο απόσπασμα αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει τον θηλυκό γλάρο να έχει όνομα, να σκέφτεται και να μιλά σαν ένα πρόσωπο (προσωποποίηση, ανιμισμός). Σκεφτείτε ένα ζώο που κινδυνεύει από εξαφάνιση ή από θάνατο εξαιτίας της
ρύπανσης του περιβάλλοντος. Αν είχε φωνή...τι θα μπορούσε να μας πει; 

14. Ποιος ευθύνεται για το θάνατο της Κενγκά; 

15. Πώς καθαρίζεται μια πετρελαιοκηλίδα; 

16. Αφηγηθείτε ορισμένα αποσπάσματα του βιβλίου σαν να τα λέει/ διηγείται η ίδια η Κενγκά. 

17. Γιατί πιστεύετε ότι οι άνθρωποι, σε γενικές γραμμές, δεν ενδιαφέρονται για τα ατυχήματα που συμβαίνουν σε ορισμένα είδη ζώων εξαιτίας οικολογικών ατυχημάτων; 

18. Μετατρέψτε (στο λόγο) μια θλιβερή εικόνα του κειμένου σε ελπιδοφόρα και θετική.  

19. Τι διδάσκει ο μύθος του Ίκαρου; Σκεφτείτε τον σε σχέση με τη συμπεριφορά του ανθρώπου όσον αφορά τη φύση.

20. Πώς ταιριάζει η ρήση “Όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες” στην ιστορία με την Κενγκά και την πετρελαιοκηλίδα που αποβαίνει μοιραία για την ύπαρξή της; Οι ζωές των ανθρώπων που μένουν στην περιοχή επηρεάζονται από την πετρελαιοκηλίδα; Με ποιον τρόπο συμβαίνει αυτό;

17. Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας που δημιούργησε την πετρελαιοκηλίδα καλείται να δώσει μια γραπτή απάντηση για τη διαρροή πετρελαίου σε τηλεοπτικό κανάλι. Τι θα πει για τους γλάρους που υποφέρουν και τη συνολική καταστροφή που συντελείται; 

Πετρελαιοκηλίδα - Περού: Σε κατάσταση περιβαλλοντικής έκτακτης ανάγκης για 90 μέρες.

https://www.ethnos.gr/World/article/192445/petrelaiokhlidaperoysekatastashperiballontikhsektakthsanagkhsgia90meres

--- --- 

Η φύση προειδοποιεί, εμείς την ακούμε; Ο μύθος του Δαίδαλου και Ίκαρου από τη Βικιπαίδεια.

--- --- ---

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ ΑΝ ΔΟΥΜΕ ΕΝΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ΠΟΥΛΙ

Αν βρεθεί στον δρόμο μας ένα πληγωμένο ή ανήμπορο πτηνό (γεράκι , κουκουβάγια , γλάρος κτλ) καλό είναι να μην του γυρίσουμε την πλάτη αλλά να προσπαθήσουμε να του παρέχουμε τις πρώτες βοήθειες.

Πρέπει να βρούμε γρήγορα ένα χαρτόκουτο, στρώνουμε μέσα με εφημερίδες ή χαρτί κουζίνας και του ανοίγουμε μικρές τρύπες. Το μέγεθος από το χαρτόκουτο πρέπει να είναι τέτοιο ώστε το πουλί ναι μεν να μπορεί να σταθεί όρθιο αλλά να μη μπορεί να κάνει περιττές κινήσεις.

Πιάνουμε το πουλί με ένα πανί αποφεύγοντας το ράμφος και τα νύχια αν είναι αρπακτικό και την μύτη αν είναι ερωδιός ή γλάρος και το βάζουμε στο κουτί αφού του δώσουμε προσεκτικά λίγο νερό θερμοκρασίας περιβάλλοντος. Αφήνουμε το κουτί στο πιο ήσυχο μέρος του σπιτιού, ζεστό αν είναι χειμώνας και δροσερό αν είναι καλοκαίρι. Έπειτα καλούμε την προστασία ζώων και ακολουθούμε τις οδηγίες τους.

(ΑΝΙΜΑ – Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής Τηλ.: 21 0951 0075

Βρήκατε ένα τραυματισμένο – πληγωμένο – εξαντλημένο άγριο ζώο σε οποιαδήποτε περιοχή της Ελλάδας; Επικοινωνήστε μαζί μας και θα σας φέρουμε σε επαφή με τον πλησιέστερο συνεργάτη μας, ώστε η αποστολή του στην ΑΝΙΜΑ να γίνει με ταχύτητα και ασφάλεια. )

---- ---- ---- ---- ---- --- --- ---- ---- --- ---- --- 

ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Ποια μηνύματα πιστεύετε ότι προσπαθεί να περάσει το παρακάτω βίντεο; 

ΑΣΚΗΣΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ: ΑΝΑΦΕΡΕΤΕ ΤΡΕΙΣ ΤΟΜΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΕΧΟΥΜΕ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Επίσης.... https://www.youtube.com/watch?v=m4F3FnhMBt8

ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΤΑΙΝΙΑ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΥΠΟΤΙΤΛΟΥΣ

---- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- 

ΜΕ ΕΜΠΝΕΥΣΗ ΤΟΥΣ ΓΛΑΡΟΥΣ (ΠΟΥ ΠΛΗΤΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ 'ΜΑΥΡΟ ΚΥΜΑ')

Η ταινιούλα του Ειδικού Γυμνασίου Λυκείου Σύρου: 

ΠΟΙΗΜΑΤΑ: 

ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΩ ΣΤΟ ΝΟΥ ΜΟΥ:

Σε μια υπόθεση ενός έργου/ αποσπάσματος κειμένου, έχω: 

Η πλοκή

Η αρχή 

Η κορύφωση

Η λύση

ΑΛΛΑΓΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: Πότε αλλάζει μία ενότητα σε ένα λογοτεχνικό έργο; 

(λεπτομέρειες στις σημειώσεις σας)

Και τι, τέλος πάντων, είναι ένα λογοτεχνικό έργο; Από ποια στοιχεία αποτελείται; 

Ποια βασικά στοιχεία εξετάζω/ πού επικεντρώνω την προσοχή μου όταν διαβάζω ένα λογοτεχνικό κείμενο; 

ΑΝΑΛΥΣΗ

Προσδιορίζεται ο χρόνος και ο τόπος του παραμυθιού; Ποιες λέξεις χρησιμοποιούνται;

          Ο χρόνος είναι γενικός και αόριστος. Το καταλαβαίνουμε από τη λέξη «κάποτε».      Ο τόπος επίσης είναι ακαθόριστος, «σ’ ένα μακρινό βασίλειο».

Στα παραμύθια συνήθως διακρίνουμε διάφορα στάδια-μοτίβα από τα οποία περνά ο ήρωας:

α) Στην αρχή παρουσιάζεται ένα πρόβλημα.

β) Στη συνέχεια κάποιοι προσπαθούν να το λύσουν, χωρίς όμως να τα καταφέρνουν.

γ) Μετά εμφανίζεται ένα άλλο πρόσωπο που δίνει κάποια συμβουλή.

δ) Στο τέλος ο ήρωας του παραμυθιού περνάει κάποιες δοκιμασίες, και καταφέρνει να λύσει το πρόβλημα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΗΡΩΩΝ – ΣΥΓΚΡΙΣΗ

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Ποια είναι η γλώσσα του κειμένου;

          Η γλώσσα του κειμένου είναι η νέα ελληνική με πολλές λαϊκές λέξεις.           έρεβε, λιμπιζόταν, ποδέθηκε, λιοπύρι, έδωκε, ολάκερη, έκαμε, δάρτη, ορμήνεια

Σχήματα λόγου:

• Παρομοίωση: Σαν πεινασμένος λύκος

• Μεταφορά: δεν άνοιγε η όρεξη του βασιλιά

• Επανάληψη: σκέφτηκε - σκέφτηκε

Σε τι πρόσωπο γίνεται η αφήγηση;

          Η αφήγηση γίνεται σε γ’  ενικό πρόσωπο

Τι είδους αφηγητή έχουμε:

          Ο αφηγητής δε συμμετέχει στα γεγονότα.

Ποιοι αφηγηματικοί τρόποι χρησιμοποιούνται στο παραμύθι; (αφήγηση, περιγραφή, διάλογος, σχόλιο)

          α) αφήγηση (κάποτε ένας πλούσιος βασιλιάς)

          β) περιγραφή (σε λίγο βγήκαν τα καρβέλια αχνιστά και ροδοκοκκινισμένα)

          γ) διάλογος (- Μήπως κουράζεσαι, βασιλιά μου; - Μα τι λες, γιατρέ μου)

          δ) σχόλιο (ούτε του πουλιού το γάλα που λέει κι ο λόγος)

Υπάρχουν στοιχεία προφορικότητας στο παραμύθι; Αν ναι, να τα εντοπίσετε.

          Στο κείμενο εντοπίζουμε στοιχεία προφορικότητας, π.χ. Κι ο βασιλιάς, παιδί μου…, για να μην τα πολυλογούμε…

Ένα γνώρισμα της λαϊκής αφήγησης είναι ότι γίνεται μπροστά σε ακροατήριο: Αυτό φαίνεται από:

- το ότι απευθύνεται άμεσα στο κοινό («Κι ο βασιλιάς, παιδί μου, θέλοντας και μη…»).

- το ότι παρηγορεί το κοινό με ευχές για τη φτώχια («..μακάρι να τρώαμε κι εμείς έτσι!»).

- το ότι δεν κουράζει το κοινό με πολυλογίες («..για να μην τα πολυλογούμε..»).

Το παραμύθι συγκινεί: επειδή ο άρχοντας κατανόησε τα λάθη του και άλλαξε στάση ζωής.

Το παραμύθι ψυχαγωγεί: επειδή διασκεδάζει το κοινό, καθώς αντιστρέφεται η κοινωνική πραγματικότητα… κοινώς, ο αρχοντογεννημένος βασιλιάς θα υποβιβαστεί και θα ζήσει σαν τους φτωχούς χωρικούς, προκαλώντας το γέλιο με τις κωμικές και σκληρές συνθήκες εργασίας του (οικείες όμως για τους χωρικούς)…

Το παραμύθι διδάσκει:

α. δεν είναι ντροπή η ενασχόληση με το επάγγελμα του γεωργού..

β. το ήθος, η σοφία, η εσωτερική γαλήνη και η προσπάθεια αξίζουν πιο πολύ από τα πλούτη..

γ. «τα αγαθά κόποις κτώνται» κι έτσι έρχεται η χαρά και η εσωτερική πλήρωση..

δ. η ικανοποίηση είναι έντονη όταν προέρχεται από προσωπικό μόχθο και τίμια δουλειά..

ΑΣΚΗΣΗ Α: 

Ένα από τα γνωρίσματα της λαϊκής αφήγησης είναι ότι γίνεται μπροστά
σε ακροατήριο γι’ αυτό και διατηρεί τη ζωντάνια του προφορικού λόγου.
Βρείτε μέσα στο παραμύθι πέντε σημεία που επαληθεύουν αυτή την
παρατήρηση.

ΑΣΚΗΣΗ Β: 

Στο κείμενο που σας δόθηκε να βρείτε δυο εικόνες, δυο μεταφορές και
μια παρομοίωση. 

ΑΣΚΗΣΗ Γ: 

Ποιους από τους παρακάτω αφηγηματικούς τρόπους -αφήγηση,
περιγραφή, διάλογο, μονόλογο- εντοπίζετε στο κείμενο;

ΑΣΚΗΣΗ/ ΕΡΓΑΣΙΑ:

ΑΦΟΥ ΒΡΕΙΤΕ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΨΩΜΙΟΥ ΣΕ ΞΥΛΟΦΟΥΡΝΟ, ΠΕΡΙΓΡΑΨΤΕ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΉΣ ΤΟΥ ΨΩΜΙΟΥ.

(1ο: ψάχνω στο google με λέξεις κλειδιά "συναγές, παραδοσιακό ψωμί, ξυλόφουρνος"... 2ο: γράφω τη διαδικασία/ τα βήματα για την παρασκευή του ψωμιού στον ξυλόφουρνο. Καλό είναι, στο τέλος, να γράψω και τη σελίδα που βρήκα τη συνταγή). 

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/logotexnia/A-pragmata.htm

https://www.slideshare.net/katerina60/ss-12675342

http://kapnogym.blogspot.com/2017/02/blog-post_13.html

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ 

ΣΤΟΧΟΙ

Να προβληματιστούν οι μαθητές για ένα κοινωνικό φαινόμενο, των ημερών μας, τις διαλυμένες οικογένειες, και τη συνακόλουθη συμβίωση κάτω από την ίδια στέγη μελών από διαφορετικές οικογένειες.
 Να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται ότι τα προβλήματα της εφηβείας είναι μεν δύσκολα αλλά όχι ανυπέρβλητα.

Θεματικά κέντρα
Διαζύγιο, ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα.
Αδέρφια από διαζευγμένους γονείς. Σχέσεις και προβλήματα.
Η κρίση του θεσμού της οικογένειας και οι επιπτώσεις της στη ζωή των εφήβων.
Έφηβοι και ημερολόγια.

- Περιεχόμενο

   Tο κείμενο αυτό διαπνέεται από αισιοδοξία και μας δείχνει πώς από μια νέα κατάσταση που εκ πρώτης όψεως μοιάζει προβληματική μπορούν να αναδειχθούν θετικά στοιχεία και πώς οι άνθρωποι μπορούν τελικά να ευεργετηθούν από κάτι τέτοιο.

Το κείμενο επεκτείνεται νοηματικά και στα αδέρφια από διαζευγμένους γονείς, τις σχέσεις τους και τα προβλήματα που ενδεχομένως να υπάρχουν σ’ αυτές. Επίσης, κάνει λόγο για την κρίση του θεσμού της οικογένειας και την επίπτωσή της στη ζωή των εφήβων. Τέλος, τίθεται το θέμα της τήρησης ημερολογίου από τους νέους στην εφηβική ηλικία.

Χαρακτηρισμός πρωταγωνιστών/ ηρώων

Ελένη: Η ηρωίδα είναι έφηβη και παιδί χωρισμένων γονιών, στοιχεία που μαρτυρούνται και από την εμφάνισή της και από τη συμπεριφορά της. Ως προς την εξωτερική της εμφάνιση, έχει κάποια περιττά κιλά και φοράει σιδεράκια. Παρουσιάζεται γκρινιάρα, ιδιότροπη, αντιδραστική, βαριεστημένη, εσωστρεφής, αποτραβηγμένη από τα πράγματα και τους ανθρώπους , εγκλωβισμένη σε μια κατάσταση αδράνειας, αναφέροντας πράγματα που θέλει να κάνει αλλά για κάποιο λόγο δεν τα πραγματοποιεί. Γενικά σκιαγραφείται η συμπεριφορά μιας εφήβου βαθιά προβληματισμένης. Οι προβληματισμοί της οφείλονται σε δύο βασικούς λόγους: ο πρώτος είναι η κρίσιμη ηλικιακή περίοδος που διανύει και ο δεύτερος ο χωρισμός των γονιών της, ο οποίος μοιάζει να την έχει πληγώσει συναισθηματικά και να την έχει οδηγήσει σε απαισιόδοξη στάση απέναντι στα πράγματα και τους ανθρώπους. Τους προβληματισμούς της τους εκφράζει γραπτά στο ημερολόγιό της, συνήθεια εφηβική κατά το πλείστον, που μαρτυρά ρομαντική διάθεση και άρα έναν ευαίσθητο συναισθηματικό κόσμο.

Αγγελική: Είναι κι αυτή έφηβη και παιδί χωρισμένων γονιών, όπως και η Ελένη, αλλά τα δύο αυτά στοιχεία δεν έχουν επηρεάσει αρνητικά ούτε την εμφάνιση, ούτε το χαρακτήρα της, ο οποίος παρουσιάζεται ιδιαίτερα θετικός στο απόσπασμα. Η συμπεριφορά της παρουσιάζεται γεμάτη πλεονεκτήματα: ευθυμία, ζωντάνια, πνευματική ανησυχία, δημιουργικότητα, ενεργητικότητα, ευρηματικότητα, οργανωτικότητα, φαντασία, αγάπη για τη μουσική, αγάπη για τα ζώα, κοινωνικότητα, προσαρμοστικότητα, αισιοδοξία, εξυπνάδα. Τα χαρακτηριστικά αυτά γοητεύουν την Ελένη και τη βοηθούν να «ανοιχτεί» και να αποκτήσει και αυτή μια πιο αισιόδοξη άποψη για τη ζωή.

Τα υπόλοιπα πρόσωπα που παρουσιάζονται στο κείμενο είναι η μητέρα της Ελένης, ο πατριός της, ο Λάμπρος, και ο πατέρας της Ελένης. Τα πρόσωπα αυτά δεν είναι πρωταγωνιστές, μολονότι αποτελούν τους κύριους υπαίτιους για τη νέα κατάσταση που αντιμετωπίζουν και η Ελένη και η Αγγελική. Η αναφορά σε αυτούς βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τα δύο κορίτσια. Ειδικά η μητέρα και ο πατριός της Ελένης και πατέρας της Αγγελικής είναι απλοί παρατηρητές της νέας σχέσης που θα αναπτυχθεί μεταξύ των δύο κοριτσιών, γεμάτοι αγωνία για το αποτέλεσμα. Και είναι απλοί παρατηρητές γιατί στην πραγματικότητα δεν μπορούν να παρέμβουν και να ρυθμίσουν τη σχέση μεταξύ των δύο κοριτσιών, που καλούνται ξαφνικά να αποκτήσουν αδελφική σχέση. Το αν η σχέση θα είναι αρμονική ή όχι δεν εξαρτάται από αυτούς, αλλά από τη «χημεία» μεταξύ των δύο κοριτσιών. Άλλα πρόσωπα που αναφέρονται είναι η κυρία Μερόπη, ο θείος Απόστολος, ο Άλκης και ο περιπτεράς, που βοηθούν στη σκιαγράφηση των κύριων προσώπων του κειμένου.

- ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΤΡΩΝΟΥΝ; ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΙ ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ; 

- ΠΟΙΟΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ; ΠΟΙΟ ΕΙΔΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ; 

1. Τα χαρακτηριστικά του ημερολογίου ως γραμματειακού είδους
2. Με ποιο από τα δυο κορίτσια έχετε περισσότερα κοινά – με ποια νιώθετε ότι
ταυτίζεστε περισσότερο;
3. Έχετε δοκιμάσει ποτέ να κρατήσετε κι εσείς ημερολόγιο; Ποια γεγονότα του
προσωπικού σας βίου καταγράφετε κυρίως;
Διαθεματική - Ομαδοσυνεργατική εργασία
Σύγκριση δύο βιβλίων: Η εποχή των υακίνθων, Τούλα Τίγκα – Το ημερολόγιό μου,
Άννα Φρανκ
1η Ομάδα: φιλικοί δεσμοί και σχέσεις με άλλα πρόσωπα (συγγενικά ή του ευρύτερου
κοινωνικού περιβάλλοντος).
2ηομάδα : πρώτα ερωτικά σκιρτήματα
3η ομάδα : όνειρα και σχέδια για το μέλλον
4ηομάδα : θέματα κοινά και για τα δύο έργα αλλά και θέματα που απασχολούν τη μια
συγγραφέα και όχι την άλλη.

http://alexgger.blogspot.com/2013/06/blog-post_7.html

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Είναι ένα κειμενικό είδος στο οποίο ένα άτομο καταγράφει τα πιο σημαντικά γεγονότα της προσωπικής του ζωής καθώς και της δημόσιας ζωής της εποχής του. Είναι κείμενο με προσωπικό χαρακτήρα και δε γράφεται για να δημοσιευτεί ή για να διαβαστεί από άλλους εκτός από τον ίδιο τον συγγραφέα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ

• Ακριβής προσδιορισμός του χρόνου και του τόπου με την καταγραφή της ημερομηνίας  στην αρχή  της σελίδας πάνω δεξιά.         Π.χ   Δευτέρα    25 Ιανουαρίου 2015.

• Χρησιμοποίηση της φράσης «αγαπημένο μου ημερολόγιο» από κάτω και  αριστερά .

• Αυστηρά χρονολογική παράθεση των γεγονότων που επιλέγει ο δημιουργός του να καταγράψει.

• Χρήση συνήθως πρώτου ενικού προσώπου. Υπάρχει περίπτωση το ημερολόγιο να απευθύνεται  σε   κάποιο τρίτο, συνήθως φανταστικό πρόσωπο, οπότε χρησιμοποιείται το δεύτερο ενικό πρόσωπο.

• Λόγος αυθόρμητος, απλός , καθημερινός .

• Ύφος  απλό, προσωπικό.

• Αν προορίζεται για δημοσίευση, τότε το ύφος είναι  πιο φροντισμένο.
• 

Απόσπασμα από το βιβλίο της  Zωρζ Σαρή » Το ψέμα»

19 Oκτωβρίου, στο δωματιάκι μου.

Oι μέρες πέρασαν χωρίς να γράψω ούτε μια λέξη. Kι όμως, Xριστινάκι, εσύ το ξέρεις καλά πόσα πολλά θα ‘χα να σου πω. H μητέρα κοιμάται. Όταν βραδιάζει, είναι πάντα κουρασμένη. […]

Άρχισα γερμανικά σ’ ένα φροντιστήριο της πλατείας Kάνιγγος. Παίρνω το λεωφορείο που σταματάει μπροστά στο σπίτι μας και κατεβαίνω στο τέρμα. Tρεις φορές την εβδομάδα. Έχω πολλή μελέτη.

H μαμά δεν έφερε αντίρρηση για τα γερμανικά. Ξέρω όμως πως πολύ στενοχωρέθηκε. Aχ, θα ήθελα να μη μου περίσσευε καιρός ούτε για να πάρω ανάσα. Δε θέλω να σκέφτομαι. Προσπαθώ να σβήσω απ’ το μυαλό μου τον πατέρα, το θυρωρείο. Kι όμως, η κάθε λεπτομέρεια της ζωής μου μπήγεται στη σκέψη μου σαν τη βελόνα της μαμάς στο ρούχο της πελάτισσας.

Παρουσίαση μαθήματος

https://youtu.be/KlYJDSL1YoM

https://youtu.be/1AffR6cFh04

https://youtu.be/LtqCHbvAAAk

https://youtu.be/jRd2K22Mgqg

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ,ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΓΚΡΕΚΟ(Η ΝΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ).Κ.Ν.Λ. Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ by NIKOLETA VASILEIOU (prezi.com)

ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΑΡΧΟΤΕΡΑ:

ΒΡΕΙΤΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ):Τι σας έκανε περισσότερη εντύπωση και γιατί; 

Η΄

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΤΕ: Βρείτε τις αντιθέσεις ανάμεσα στο πριν και το τώρα, ανάμεσα στο παλιό και στο νέο σχολείο όσον αφορά τις συνθήκες στις οποίες εκπαιδεύονταν τα παιδιά. 

Βίντεο με την παρουσίαση-ανάλυση, πώς απαντάω σε ερωτήσεις της ενότητας.

Η ΝΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Το κείμενο αυτό είναι απόσπασμα από την «Αναφορά στον Γκρέκο» (1961). Στην πραγματικότητα είναι η αυτοβιογραφία του συγγραφέα, πολύ χρήσιμη για να κατανοήσουμε την προσωπικότητα και το λογοτεχνικό του έργο. Ολόκληρο το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται στις επώδυνες εμπειρίες του νεαρού Καζαντζάκη από το δημοτικό σχολείο, σε εποχές που οι εφαρμοζόμενες παιδαγωγικές μέθοδοι ήταν ιδιαίτερα αυταρχικές (τέλη 19^ου αιώνα).

Πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό έργο, ένα έργο δηλαδή το οποίο εμπεριέχει αναμνήσεις και προσωπικές εμπειρίες από τη ζωή του συγγραφέα.

 Θέμα/ Βασική Ιδέα :   -η αυταρχικότητα των δασκάλων της εποχής των μαθητικών χρόνων του αφηγητή, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως βασικό παιδαγωγικό μέσο τον ξυλοδαρμό. (Τα αρνητικά βιώματα των παιδιών από το σχολείο σε παλαιότερες εποχές).

Tο κείμενο χωρίζεται σε τρεις ενότητες, η σύνδεση των οποίων είναι παρατακτική και προσθετική (αλλεπάλληλες νέες εμπειρίες του παιδιού κατά τη φοίτησή του στο δημοτικό):

! Α΄ενότητα: «Με τα μαγικά πάντα μάτια… είπε ο δάσκαλος κι έδειξε τη βίτσα» ð Πλαγιότιτλος: «Η πρώτη μέρα στο σχολείο: συναισθήματα και εντυπώσεις».

! Β΄ενότητα: «Από το δημοτικό σχολείο… αθάνατοι οι τέσσερις δάσκαλοι» ð Πλαγιότιτλος: «Αναμνήσεις από το δημοτικό».

! Γ΄ ενότητα: «Στην Τετάρτη Τάξη… ας φέρει βούτυρο» ð Πλαγιότιτλος: «Η παιδαγωγική μέθοδος του δασκάλου της τετάρτης τάξης». Αυτή η ενότητα μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις υποενότητες:

î Γα΄:«Στην Τετάρτη Τάξη… ωσότου έβγαινε αίμα» ð Πλαγιότιτλος: «Η βαναυσότητα του δασκάλου της Δ΄ δημοτικού».

î Γβ΄:«Μια μέρα… κι άλλη φορά σκασμός» ð Πλαγιότιτλος: «Το αθώο ερώτημα του παιδιού και η άγρια τιμωρία του».

î Γγ΄:«Ήταν όμως… ας φέρει βούτυρο» ð Πλαγιότιτλος: «Το μάθημα για τον Χριστόφορο Κολόμβο».

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

î Η εμπειρία της πρώτης μέρας στο σχολείο και η εγγραφή της στη συνείδηση των μαθητών.

î Παιδαγωγικές μέθοδοι: η συμβολή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και στη διάπλαση της προσωπικότητας των μαθητών. 

Χρόνος-τόπος: Δεκαετία 1890-1900 Κρήτη στα τέλη του 19ουαι., την πρώτη μέρα που πάει στο σχολείο ο μικρός Νίκος και κάποιες στιγμές από την Τετάρτη Δημοτικού. το πατρικό του Καζαντζάκη στο Ηράκλειο, Η αυλή του Αγίου Μηνά ,το σχολείο.

Τα συναισθήματα του παιδιού την πρώτη μέρα στο σχολείο, όπως φαίνονται μέσα από το κείμενο

Η στάση του πατέρα, όπως φαίνεται μέσα από το κείμενο;

Η στάση της μητέρας, όπως φαίνεται μέσα από το κείμενο;

Ο δάσκαλος της Α΄ τάξης  : Άγριος , Αυστηρός , Σκληρός , Απόμακρος ,Αυταρχικός ,Ψυχρός Βίαιος

. 

Η Νέα Παιδαγωγική

- Πρόκειται για μια νέα παιδαγωγική μέθοδο, που στηρίζεται σε εμπειρικούς τρόπους προσέγγισης της γνώσης. Τα παιδιά δηλαδή μαθαίνουν μέσα από τις εμπειρίες και τις αισθήσεις τους (βλέπουν τα καινούρια πράγματα, τα αγγίζουν, τα ζωγραφίζουν, κλπ) και με τον τρόπο αυτό αφομοιώνουν καλύτερα τις νέες γνώσεις. Αυτό θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως το γνωστικό μέρος της νέας μεθόδου.

- Η νέα παιδαγωγική μέθοδος όμως αφορούσε και τις σχέσεις των μαθητών με τους δασκάλους τους. Ο δάσκαλος στεκόταν με αγάπη και κατανόηση απέναντι στην ευαισθησία των παιδιών, ακόμη και στα παιχνίδια ή τις αταξίες τους, και ανέπτυσσε πιο ουσιαστικές σχέσεις και επικοινωνία με τους μαθητές του. Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το ψυχολογικό μέρος της νέας μεθόδου.

Στην προκειμένη περίπτωση ο δάσκαλος της Τετάρτης τάξης του Δημοτικού, από τη μια μεριά αναγγέλλει ότι θα εφαρμόσει τις νέες παιδαγωγικές μεθόδους που είχε σπουδάσει στην Αθήνα, αλλά από την άλλη μεριά δεν τις εφαρμόζει στην τάξη στο σύνολό τους. Θα λέγαμε ότι ακολουθεί το γνωστικό μέρος (παρακινεί τα παιδιά να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους και να μαθαίνουν μέσα από την εμπειρία τους), ενώ φαίνεται να απορρίπτει το ψυχολογικό ή συναισθηματικό μέρος (εφόσον τους φέρεται με μεγάλη σκληρότητα και αυστηρότητα, δέρνοντάς τους αλύπητα). Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά της νέας μεθόδου σε σχέση με τις παλαιότερες και θεωρούν ότι η Νέα Παιδαγωγική είναι η γυναίκα του δασκάλου τους (προσωποποίηση).

Εξάλλου η απορία των παιδιών για το ποια είναι η Νέα Παιδαγωγική είναι μια έμμεση κριτική για τη στάση του δασκάλου.

Παλαιότερες παιδαγωγικές μέθοδοι

- Η Νέα Παιδαγωγική έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερες μεθόδους οι οποίες στηρίζονταν σε έναν εγκεφαλικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης. Δηλαδή τα παιδιά αποκτούσαν νέες γνώσεις, αποστηθίζοντας κομμάτια του βιβλίου χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνουν τι διαβάζουν.

Αυτή η μέθοδος στις μέρες μας θεωρείται εντελώς παρωχημένη (=ξεπερασμένη) και απαρχαιωμένη.

- Επιπλέον, στηρίζονταν στην εντελώς αυταρχική και καταπιεστική συμπεριφορά του δασκάλου απέναντι στους μαθητές, χωρίς ίχνος κατανόησης ή ευαισθησίας απέναντι στην ηλικία τους και τις παιδικές ζαβολιές τους. Συχνά μάλιστα ο δάσκαλος τιμωρούσε τους μαθητές ή τους έδινε ξύλο. 

Συνοπτικά:

Σχέσεις παιδιών / γονιών

Από τη μια μεριά βλέπουμε την τρυφερή και ευαίσθητη στάση της μάνας, η οποία προσπαθεί να εμψυχώσει και να στηρίξει το μικρό παιδί στην καινούρια εμπειρία της ζωής του (πρώτη μέρα στο Δημοτικό Σχολείο) κρεμώντας στο λαιμό του το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισης και δίνοντάς του να μυρίζει ένα κλωνί βασιλικό.

Από την άλλη μεριά βλέπουμε την αυστηρή και ψυχρή στάση του πατέρα του. Ο πατέρας παρουσιάζεται δυναμικός και σοβαρός, αλλά ποτέ δεν έχει δείξει στο παρελθόν την παραμικρή τρυφερότητα στο γιο του. Έτσι, όταν τον χαϊδεύει για πρώτη φορά, την ημέρα που τον συνοδεύει στο σχολείο, ο μικρός μένει έκπληκτος και απορεί. Η ξαφνική και απρόσμενη κίνηση τρυφερότητας του πατέρα αντί να τον αποφορτίσει (= να τον χαλαρώσει) τον τρομάζει και τον κάνει να αισθανθεί σύγχυση, διότι κάτι τέτοιο δεν έχει ξανασυμβεί.

Πρόκειται για μία παλαιότερη αντίληψη αγωγής σύμφωνα με την οποία οι γονείς (και ιδιαίτερα ο πατέρας) αποφεύγουν τις εκδηλώσεις αγάπης και τρυφερότητας απέναντι στα παιδιά τους, τα κρατούν σε απόσταση και τους επιβάλλουν πειθαρχία. Έχουμε ένα μοντέλο πατριαρχικής οικογένειας, όπου ο πατέρας είναι ο απόλυτος κυρίαρχος και εξουσιαστής όλων.

 Αφηγηματικοί Τρόποι:

 Περιγραφή Υπάρχουν σύντομες περιγραφές του μικρού παιδιού πριν πάει στο σχολείο, του πρώτου δασκάλου, και του δασκάλου της τετάρτης Δημοτικού, που κάνουν το κείμενο πιο παραστατικό και ζωντανό.

 Διάλογος ανάμεσα στον πατέρα και τον πρώτο δάσκαλο ανάμεσα στο μικρό μαθητή και το δάσκαλο της τετάρτης.. μας πληροφορεί για τη συναισθηματική κατάσταση των ηρώων, το ύφος τους, κάνει το κείμενο πιο ζωντανό και παραστατικό

  Αφήγηση: - Επειδή αφηγείται σε α΄ πρόσωπο (εγώ) λέγεται πρωτοπρόσωπη και μας επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε το κείμενο ως αυτοβιογραφικό - παρουσιάζει τα γεγονότα με χρονολογική σειρά. - Επειδή συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής (είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας) λέγεται ομοδιηγητικός αφηγητής. Ωστόσο βλέπει τα γεγονότα πλέον ως ώριμος αφηγητής (τα αφηγείται ως ενήλικας). 

Σχήματα λόγου:

Μεταφορές – παρομοιώσεις – προσωποποίηση 

«Μια μέρα έδεσα κόμπο την καρδιά μου» (μεταφορά)

«ήμουν σαν μικρό καταστολισμένο σφαγάρι» (παρομοίωση)

«»Είχε φέρει μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. Θαρρούσαμε πως θαταν καμιά νέα γυναίκα και την έλεγαν Παιδαγωγική.» (προσωποποίηση)

Ύφος-Γλώσσα:

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

Ύφος: Άμεσο, ζωντανό, παραστατικό (εικόνες, α’ πρόσωπο), απλό (λιτός λόγος), ειρωνικό, χιουμοριστικό, διδακτικό, καυστικό – επικριτικό.

Γλώσσα: Απλή, δημοτική, με ιδιωματισμούς, εκφραστική.

Είδος κειμένου: Αυτοβιογραφικό διήγημα.

Αφηγηματικές τεχνικές:

î Μίμηση (πρωτοπρόσωπη αφήγηση), δραματοποιημένος αφηγητής, εσωτερική εστίαση.

î Περιγραφή.

î Διάλογος.

Το κείμενο με τις παραπάνω αφηγηματικές τεχνικές αποκτά ζωντάνια και παραστατικότητα, σαφήνεια, αυθεντικότητα, φυσικότητα, γίνεται πιο ελκυστικό για τον αναγνώστη και τον προσεγγίζει συναισθηματικά, οξύνοντας τη δραματικότητα και δίνοντας έμφαση στα προβαλλόμενα μηνύματα.

 Ειρωνεία -κι είχε φέρει, λέει, μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. - — Πού είναι, κυρ δάσκαλε, ρώτησα, η Νέα Παιδαγωγική; γιατί δεν έρχεται στο σκολειό;

Μα για να καταλάβετε καλύτερα, να κρατάει καθένας σας κι από ένα αυγό· όποιος δεν έχει αυγό, ας φέρει βούτυρο! -Ο θαλασσοπόρος και εξερευνητής Χριστόφορο Κολόμβο προσπαθεί να αποδείξει πως ναι μεν αυτό που έκανε ήταν εύκολο, αλλά εύκολο, επίσης, ήταν και το στήσιμο ενός βρασμένου αυγού στο τραπέζι. Όταν οι συνδαιτυμόνες απάντησαν ότι είναι αδύνατον το αυγό να σταθεί όρθιο, ο Κολόμβος πήρε στα χέρια ένα βρασμένο αυγό και σπάζοντάς το ελαφρά το έστησε. «Βλέπετε», τους είπε, «η σκέψη είναι δύσκολη».  Ο δάσκαλος απαιτεί από τους μαθητές να του φέρουν φαγώσιμα δώρα

 Χιούμορ -όταν αναφέρεται στο δάσκαλο της α΄ τάξης και τον φαντάζεται με κέρατα - Όταν αναφέρεται στη Νέα Παιδαγωγική και την ταυτίζει με γυναίκα.

Πηγές:

https://www.slideshare.net/ssuserd078fa/5-80102575
http://fk-thess2010.blogspot.com/

ΠΡΟΣΩΠΑ:

Μικρός Καζαντζάκης: Είναι απονήρευτος, αθώος και αντιφατικά συναισθήματα τον συνοδεύουν, καθώς πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο. Από τη μια χαρά, ανυπομονησία και περηφάνια, επειδή μεγάλωσε και θα φοιτήσει στο σχολείο μακριά από τον περιορισμό των γονιών, αλλά από την άλλη φόβος, γιατί δεν θα έχει την προστασία του πατέρα και τη στοργή της μητέρας. Κυριαρχεί, λοιπόν, μέσα του η ανασφάλεια και γι’ αυτό προσπαθεί να αντλήσει θάρρος από την επιβλητική πατρική φιγούρα, ενώ η αυθόρμητη κίνηση στοργής του πατέρα (χάδι στα μαλλιά) τον τρομάζει πιο πολύ, γιατί θεωρεί πως κάτι πολύ δύσκολο τον περιμένει και ως εκ τούτου ο ψυχρός κατά τ’ άλλα πατέρας τον ενθαρρύνει τώρα.

Μητέρα του Καζαντζάκη: Παρουσιάζεται ήρεμη, περήφανη, στοργική, με γλυκιά αγωνία και μεγάλη αγάπη για το γιο της. Ο τρόπος ενδυνάμωσης της αυτοπεποίθησης του μικρού από την μητέρα κρίνεται ιδιαίτερα τρυφερός και ευαίσθητος (του έδωσε ένα κλωνί βασιλικό να τον μυρίζει και να παίρνει κουράγιο και του κρέμασε το χρυσό βαπτιστικό σταυρό να τον προστατεύει).

Πατέρας του Καζαντζάκη: Ο γενικότερα ατάραχος, περήφανος και ψυχρός πατέρας δείχνει προσωρινά και αυθόρμητα στοργή στο μικρό του γιο (χάδι στα μαλλιά), που πρόκειται να μεταβεί για πρώτη φορά στο σχολείο. Η συναισθηματική όμως αυτή παρένθεση κλείνει άμεσα και ο πατέρας ξαναβρίσκει τον κλασικό εαυτό του. Έτσι, εμφανίζεται και πάλι ως δυναμικός, απόμακρος, βαρύς, πατριαρχικός, περήφανος που το παιδί του θα φοιτήσει, χωρίς ιδιαίτερους συναισθηματισμούς, ψυχρός. Η φράση του μάλιστα «Το κρέας δικό σου…κάμε τον άνθρωπο.» δείχνει ότι επικροτεί τα αυταρχικά μέσα για τον εξανθρωπισμό του γιου του.

Εικόνα του δασκάλου της Α΄ δημοτικού: Ο μικρός Καζαντζάκης λόγω του έντονου φόβου του «μεγεθύνει» την εικόνα του δασκάλου και τον βλέπει ως διάβολο που θα του κάνει τη ζωή κόλαση. Η όλη εικόνα είναι παραστατική και ζωντανά δοσμένη (άγριος, μεγάλα δόντια, αναζήτηση κεράτων στο κεφάλι..). Πάντως, ο μικρός έχει δίκιο, γιατί ο δάσκαλος κρατά μια βίτσα και ισχυρίζεται με περηφάνια πως μ’ αυτή κάνει τους μαθητές του ανθρώπους, στηρίζοντας δηλαδή την παιδαγωγική του στον ξυλοδαρμό, τη βία και τον αυταρχισμό. Κρίνοντάς τον βέβαια σήμερα, αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν ένας μορφωμένος άνθρωπος και μάλιστα παιδαγωγός να ασπάζεται τέτοιες αντιλήψεις. Ωστόσο, αν αναλογιστούμε την εποχή και το συντηρητικό κλίμα που επικρατούσε σ’ αυτή, εύκολα θα κατανοήσουμε όλες αυτές τις παράδοξες για σήμερα πρακτικές.

 Δάσκαλος της Δ΄ δημοτικού: Ο συγκεκριμένος, αν και σπουδασμένος στην Αθήνα, είναι άγριος, σκληρός, ειρωνικός, αυταρχικός, αυστηρός και αποτελούσε το φόβητρο των μαθητών τόσο μέσω της γλώσσας που χρησιμοποιούσε (καθαρεύουσα) και των περίεργων προγραμμάτων διδασκαλίας που εφάρμοζε (πρακτική απεικόνιση της θεωρίας), όσο και μέσω των μεθόδων του, που ήταν άγριες και κτηνώδεις τιμωρίες που δε σέβονταν την προσωπικότητα και τον αγνό ψυχισμό των μικρών μαθητών. Γι’ αυτό και το ύφος του Καζαντζάκη κατά την περιγραφή του είναι ειρωνικό απέναντί του («είχε φέρει, λέει, μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική», «η Παιδαγωγική έλειπε, θα ‘ταν σπίτι», «κρατούσε ένα μικρό στριφτό βούρδουλα»..). Πέραν των άλλων, όμως, ήταν και πονηρός, ιδιοτελής και συμφεροντολόγος, καθώς, για παράδειγμα, για να κάνει το μάθημα για τον Χριστόφορο Κολόμβο και για το πώς ανακάλυψε την Αμερική, ζήτησε από τους μαθητές να φέρουν αυγά (κι όποιος δεν είχε αυγό, ας έφερνε βούτυρο), τα οποία, όμως, κατόπιν της παραστατικής υποτίθεται παρουσίασης του μαθήματος, θα τα κρατούσε για τον εαυτό του…

 Νέα Παιδαγωγική: Η «Νέα Παιδαγωγική» υποστήριζε την ανάπτυξη των σωματικών και πνευματικών χαρισμάτων των μαθητών, την όξυνση της κρίσης τους, την ενθάρρυνση ανάληψης πρωτοβουλιών εκ μέρους τους και την ολόπλευρη ανάταση της προσωπικότητάς τους. Ωστόσο, κάτι τέτοιο απαιτούσε και νέα προγράμματα διδασκαλίας, αλλά και νέες παιδαγωγικές μεθόδους. Στο κείμενο διαπιστώνουμε πως ο δάσκαλος προσπάθησε να εφαρμόσει νέα προγράμματα διδασκαλίας (ό τι μάθαιναν τα παιδιά θεωρητικά έπρεπε να το δουν ή να το ζωγραφίσουν ή να το αγγίξουν ð πρακτική εφαρμογή της θεωρίας), αλλά αυτό από μόνο του δεν επαρκούσε. Κι αυτό γιατί το υπόλοιπο εκπαιδευτικό σύστημα ήταν απαρχαιωμένο, αυταρχικό και αντιπαιδαγωγικό, γεγονός που σημαίνει πως περιέστελλε την ανθρώπινη προσωπικότητα και την υποβίβαζε (το όλο κείμενο αποτελεί μια φωνή διαμαρτυρίας και μια καταγγελία κατά των απαράδεκτων και σκοταδιστικών παιδαγωγικών μεθόδων στα τέλη του 19^ου αιώνα)…

 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ 

• Ο πρωταγωνιστής νιώθει αγωνία και φόβο για την πρώτη μέρα στο σχολείο. Περηφάνια που αρχίζει κάτι καινούριο στη ζωή του. Νιώθει σίγουρος, εμψυχώνεται από την παρουσία του πατέρα. Απέναντι στο δάσκαλο φαίνεται περισσότερο ξεθαρρεμένος.

ΓΛΩΣΣΑ Απλή, δημοτική. Λέξεις του κρητικού ιδιώματος. Μικρές προτάσεις σε παρατακτική σύνταξη.

ΛΟΓΟΣ Ζωντανός, με εκφραστική δύναμη.

ΎΦΟΣ Απλό και πλησιάζει το λαϊκό τρόπο έκφρασης.

ΤΟΝΟΣ Ειρωνικός με στοιχεία χιουμοριστικά.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Παρομοιώσεις, Μεταφορές, Προσωποποιήσεις, Ασύνδετο σχήμα.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

 Α. Εικόνα, μεταφορά, παρομοίωση, ειρωνεία, προσωποποίηση: βρες παραδείγματα μέσα στο κείμενο. 

Β. Τι θέλει να εκφράσει με τη χρήση της ειρωνείας ο συγγραφέας; 

Γ. Πώς αντιλαμβανόταν την εκπαίδευση ο γονιός, ο μαθητής και ο δάσκαλος της εποχής του Καζατζάκη (μέσα από το κείμενο); [Παίξτε ένα παιχνίδι ρόλων]

Δ. Βρείτε κάποιες αναφορές από παλιότερους για το 'παλιό σχολείο', ρωτήστε τους (παππού, γιαγιά κτλ) για κάποια εμπειρία τους από αυτό.

---- ---- ---- ---- -----

-  Απόσπασμα από τον Ψύλλο. 

- Βίντεο (στάση μθτ, σχ με δσκλ, συνθήκες εκπαίδευσης, περιβάλλον κτλ).

- Βίντεο από φημισμένη ταινία.

- Video. 

- Prezi γενική αναδρομή

https://www.slideshare.net/evageliapatera/ss-54597992

ΘΕΜΑ: Η χαρούμενη ανακάλυψη των μανιταριών από τον Μαρκοβάλντο και η ομαδική δηλητηρίαση όσων τα έφαγαν.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι κίνδυνοι που απειλούν τον άνθρωπο εξαιτίας της απομάκρυνσης από τη φύση και της διαβίωσης στο μολυσμένο περιβάλλον της πόλης.

ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ:

1.Αναλύεται το περιβάλλον της πόλης

2.Η δύσκολη και απάνθρωπη πολλές φορές ζωή των ανθρώπων της πόλης

3.Η νοσταλγία που νοιώθουν οι άνθρωποι των μεγάλων αστικών κέντρων για τη φύση,το φυσικό κόσμο

4.Αναλύονται οι σχέσεις και τα συναισθήματα(σκέψεις)των ανθρώπων της πόλης.

Δομή του κειμένου 

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Α' ενότητα (Μια μέρα... στη γυναίκα και στα παιδιά τους):

Β' ενότητα (-Ακούστε τι θα σας πω... αν σας ξεφύγει κουβέντα):

Γ΄ενότητα (Το άλλο πρωί... ήθελαν να μεγαλώσουν):

Δ' ενότητα (Τη νύχτα έβρεξε ... και πήγε σπίτι του):

Ε' εότητα (Ωστόσο σύντομα... αγριοκοίταζαν ο ένας τον άλλο):

Ενότητα 1^η: (Μια μέρα …….ύπαρξης του)

Τίτλος: Η αγάπη του Μαρκοβάλντο για τη φύση

Η ιστορία αρχίζει σαν παραμύθι. Μανιτάρια φυτρώνουν σε μια πόλη αλλά κανείς δεν τα παρατηρεί παρά μόνο ο ήρωας της ιστορίας που δεν ενδιαφέρεται για τα στοιχεία της πόλης και τον τεχνικό πολιτισμό  αλλά για  οτιδήποτε έχει σχέση με το φυσικό περιβάλλον.

Ενότητα 2^η: (Έτσι ένα   πρωί………..κουβέντα)

Τίτλος: Η ανακάλυψη των μανιταριών από το Μαρκοβάλντο και η αντίδραση του. 

Ο Μαρκοβάλντο ενθουσιάζεται όταν ανακαλύπτει τα μανιτάρια και  τα αντιμετωπίζει σαν ένα σπάνιο απόκτημα.Η ψυχή του γεμίζει με χαρά, ελπίδα αισιαδοξία και προσδοκία. Αγωνιά για την τύχη τους, αποκαλύπτει το πολύτιμο μυστικό στην οικογένεια του χωρίς να πει όλες τις λεπτομέρειες και αρχίζει να τον τυλίγει μια μανία ιδιοκτησίας καθώς φοβάται ότι κάποιος θα του στερήσει τη σημαντική ανακάλυψη του.

Ενότητα 3^η: ( Το άλλο πρωί …..μεγαλώσουν)

Τίτλος: Ο Αμάντιτζι κίνδυνος για τα μανιτάρια του Μαρκοβάλντο

Ο Μαρκοβάλντο ανακαλύπτει ότι ο οδοκαθαριστής Αμάντιτζι γνωρίζει για τα μανιτάρια και αρχίζει ένας ανταγωνισμός μεταξύ τους. Ο Μαρκοβάλντο πιστεύει οτι ο Αμάντιτζι αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τα μανιτάρια του καθώς μπορεί να τα καταστρέψει.

Ενότητα 4^η: (Τη νύχτα ….σπίτι του)

 Τίτλος: Ο Μαρκοβάλντο, ο Αμάντιτζι και οι υπόλοιποι μαζεύουν μανιτάρια

Ο Μαρκοβάλντο με την οικογένεια του πηγαίνουν να μαζέψουν μανιτάρια. Εκεί συναντούν και τον οδοκαθαριστή που μαζεύει μανιτάρια και μάλιστα γνωρίζει την ύπαρξη και μεγαλύτερων μανιταριών. Τότε ο Μαρκοβάλντο αναγκάζεται να γίνει γενναιόδωρος και καλεί και όλους τους περαστικούς να μαζέψουν οι οποίοι ενθουσιάζονται με το γεγονός.

Ενότητα 5^η: (Ωστόσο……τον άλλο)

  Τίτλος: Η ομαδική  δηλητηρίαση

Τα μανιτάρια της πόλης ήταν τελικά μολυσμένα, κάτι που οδηγεί στην ελαφρά δηλητηρίαση όλων. Ο άνθρωπος που ζει στην πόλη δεν μπορεί να χαρεί τη φύση και τις ομορφιές της. Τα στοιχεία της φύσης δεν μπορούν να επιβιώσουν στο αφιλόξενο περιβάλλον των τσιμεντουπόλεων. Ο Μαρκοβάλντο στο τέλος παρουσιάζεται θυμωμένος , απογοητευμένος και  λυπημένος με την εξέλιξη. Η εξαναγκασμένη γενναιοδωρία του δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

 ΑΣΤΥΦΙΛΙΑ: η μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα

Προβλήματα ανθρώπων που ζουν στην πόλη:

• Απομάκρυνση από τη φύση, ζουν μακριά απ' τη φύση, σ' ένα άχαρο κι αφιλόξενο περιβάλλον (ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε).
• Αποξένωση ανθρώπων, αλλοτρίωση, μοναξιά, άγχος.Στις σχέσεις τους κυριαρχεί η καχυποψία και ο ανταγωνισμός.

• Υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, μόλυνση του περιβάλλοντος. Συχνά, η εργασία τους είναι μονότονη (καθόταν και ξεφόρτωνε) και οι οικονομικές τους απολαβές περιορισμένες   

 ΤΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙ  ΚΑΙ  Ο ΗΡΩΑΣ     

Είναι ένας φτωχός άνθρωπος, που δεν είναι ευχαριστημένος από τη δουλειά του και από το μικρό εισόδημα του. 

Δεν του αρέσει ο τρόπος ζωής στις πόλεις για αυτό και απεγνωσμένα αναζητά στοιχεία της φύσης που θα του δώσουν λίγη χαρά και θα αλλάξουν τη μονότονη ζωή του. 

Συναισθήματα και διάθεση του Μαρκοβάλντο

Η διάθεση του ήρωα και τα συναισθήματά του περνούν από διάφορες φάσεις ανάλογα με τα γεγονότα.

Πιο συγκεκριμένα:

Α) Βλέπει τα μανιτάρια:

χαρά, ευτυχία, το θεωρεί μικρό θαύμα, κρυμμένο θησαυρό, στη δουλειά του ήταν αφηρημένος.

Β)Το αποκαλύπτει στην οικογένειά του:

μοιράζεται τη χαρά του, ανυπομονεί να το κόψει, όμως τον κυριεύει ο φόβος και η ανησυχία ( μήπως τα βρουν

άλλοι), γίνεται καχύποπτος, διακατέχεται από ανταγωνισμό, ατομικιστικό πνεύμα και κτητική διάθεση . Αυτό δείχνει την αλλοτρίωση και την αποξένωση των ανθρώπων στην πόλη.

Γ) Βλέπει τον Αμάντιτζι και άλλους να τα μαζεύουν:

νιώθει οργή, εμπάθεια, ανταγωνισμό και απογοήτευση.

Δ)Τελικά: αλλάζει διάθεση και γίνεται γενναιόδωρος και φιλικός, θέλει να τα μοιραστεί, ίσως δεν είχε αλλοτριωθεί ριζικά.

Ρόλος των μανιταριών:

δίνουν ένα μήνυμα ελπίδας που όμως στο τέλος αποδεικνύεται απατηλό και επικίνδυνο (δηλητηρίαση), διάψευση της ελπίδας.

- Το αφήγημα προβάλλει το ψυχικό αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου της μεγαλούπολης, ο οποίος υποφέρει από την έλλειψη επαφής με τη φύση και βλέπει την ποιότητα της ζωής του να υποβαθμίζεται, παρά την οικονομική πρόοδο και τις ανέσεις που του είχε εξασφαλίσει η αστική ζωή.

- Τα συναισθήματα που δημιουργεί το πικρό χιούμορ του αφηγήματος είναι θλίψη και απαισιοδοξία, ενώ ο αφελής και ονειροπόλος πρωταγωνιστής προκαλεί τη συμπάθεια και κάποτε το ειρωνικό χαμόγελο του αναγνώστη.

ΓΛΩΣΣΑ- ΥΦΟΣ

Η γλώσσα είναι δημοτική, απλή, καθημερινή, χωρίς πολλά επίθετα και πολλά σχήματα λόγου.

Το ύφος είναι απλό, άμεσο, ζωντανό, παραστατικό και στο  τέλος χιουμοριστικό.

Η τελική ανατροπή στο κείμενο μάλλον προκαλεί στον αναγνώστη πικρό γέλιο αφενός για τις επικίνδυνες συνθήκες ζωής στην πόλη και αφετέρου για τη συμπεριφορά των ανθρώπων που δεν μπορούν να διακρίνουν το πραγματικό πρόβλημα και αναπτύσσουν εχθρικά αισθήματα χωρίς να υπάρχει ουσιαστικός λόγος. 

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ-  ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Αφήγηση, Περιγραφή, Διάλογος, Εσωτερικός Μονόλογος, Σχόλιο του αφηγητή.

Ο αφηγητής δε συμμετέχει στην ιστορία, αλλά εμφανίζεται σαν να μπορεί να τα παρακολουθεί και να τα γνωρίζει όλα (Παντογνώστης) (μηδενική εστίαση).

Τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη σωστή χρονική σειρά.  γ' πρόσωπη αφήγηση.

Εκτός από την αφήγηση υπάρχει και ο διάλογος μέσα από τον οποίο αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας και τα συναισθήματα των ηρώων και ο οποίος χαρίζει ζωντάνια και αμεσότητα στο κείμενο.

 Εκφραστικά μέσα:

1) Μεταφορές: στα πόδια των δέντρων..., στην καρδιά της πόλης, ξεψάχνιζαν την άσφαλτο... με τη σκούπα.

2) Εικόνες: (οπτικές) Τα μάτια ... ποτέ, ... όπως σας βλέπω και με βλέπετε.

3) Μετωνυμία: Μια ωραία τηγανιά!, ανέλπιστη σοδειά (το περιέχον αντί του περιεχομένου).

4) Επίθετα: στενή πρασιά, άγονη και σκασμένη γη, κρυμμένους θησαυρούς, πορώδη σάρκα, δανεικό καλάθι, ανέλπιστη σοδειά, ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο.

5) Προσωποποιήσεις: καχύποπτη σκέψη, ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο

ΑΣ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΟΜΟΡΦΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ, ΑΠΟ ΨΗΛΑ

Λιτή παρουσίαση Η ζωή στη Σύμη

Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΥΜΗ

Θεματικά κέντρα

✔ Ανάγκες που γεννιούνται σε αιγαιοπελαγίτικα νησιά (λειψυδρία κ.ά.).

 ✔Νησιώτικη αρχιτεκτονική προσαρμοσμένη στις οικογενειακές ανάγκες.

     ✔Ομαδική ζωή και ανθρώπινες σχέσεις που βασίζονται στη συνεργασία και       την αλληλεγγύη.

      ✔Παιδικά παιχνίδια και ελεύθερος χρόνος σε μια παραδοσιακή κοινωνία.

     Ενότητες

    «Στη Σύμη … ν’ ανοίξουν χιλοπίτες»: Ομαδικές δουλειές γυναικών.

    «Εμείς, τα παιδιά…. τα σαπουνόνερα έξω»: Παιχνίδια μικρών κοριτσιών και λειτουργικότητα της κουζίνας στα σπίτια της Σύμης.

    «Κάτω απ’ το παράθυρο… και τις κουρελούδες»: Η εξασφάλιση και η χρήση του νερού στη Σύμη.

Παραδείγματα από τα πολιτισμικά στοιχεία (στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού που διέσωζε το νήσι, στα χρόνια που το επισκεπτόταν η ηρωίδα του βιβλίου, Αστραδενή):

α. κόβανε κουρέλια για κουρελούδες. Οι κουρελούδες ήταν υφαντά καλύμματα του δαπέδου των δωματίων (όπως τα χαλιά και τα κιλίμια). Οι γυναίκες αξιοποιώντας παλιά ρούχα και κομμάτια από υφάσματα, ανεξάρτητα από χρώμα ή ποιότητα, τα έκοβαν σε λουρίδες φάρδους 1-2 εκατοστών και αυτές τις χρησιμοποιούσαν ως υφάδι για την ύφανση της κουρελούς. ΑΥΤΟ ΣΤΗ ΣΥΜΗ.

β. Δεν έχουν στέρνα, να φοβούνται μην πατώσει και μείνουν χωρίς νερό. Οι Αθηναίοι ξοδεύουν το νερό σπάταλα (ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ), γιατί το έχουν άφθονο, ενώ στο νησί συγκεντρώνουν το νερό της βροχής στη στέρνα και το ξοδεύουν με φειδώ, επειδή φοβούνται μήπως αυτό τελειώσει και φανεί έτσι στεγνός ο πυθμένας της (ο «πάτος» της) με την εξάντληση του νερού. Με τη φράση τονίζεται η σπατάλη του νερού στην Αθήνα από τους κατοίκους της σε συσχετισμό με τη λειψυδρία της Σύμης.

γ. κάπως μυρίζει... αλλιώτικο στο στόμα... σα φάρμακο. Το χωρίο αναφέρεται στην οσμή του χλωρίου (το νερό των μεγάλων δεξαμενών των πόλεων χλωριώνεται πριν διοχετευτεί στο δίκτυο) ΑΥΤΟ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. Αντίθετα, στη Σύμη το νερό είχε άλλη γεύση, γιατί 'προέκυπτε' με διαφορετικό τρόπο. 

Άλλα σχόλια 

Στο μυθιστόρημα της Ευγενίας Φακίνου Αστραδενή οι αφηγήσεις της ηρωίδας κινούνται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο αφορά τις εμπειρίες που ζει η μικρή Αστραδενή με τον ερχομό της στην πρωτεύουσα, όπου η ζωή διαφέρει ριζικά σε σύγκριση με τα βιώματα που έχει από τη μικρή κοινωνία της Σύμης. Στην Αθήνα γνωρίζει για πρώτη φορά τους φωταγωγούς στις πολυκατοικίες, τα σούπερ μάρκετ, το ασανσέρ, το πόσο περιορισμένα παίζουν τα παιδιά κ.ά. Παράλληλα όμως εμφανίζεται, ως συνέχεια του πρώτου, ένα δεύτερο επίπεδο που αφορά την παρουσίαση της ζωής στη Σύμη. Η Αστραδενή καθετί που γνωρίζει στην Αθήνα και της φαίνεται διαφορετικό, το βρίσκει αρνητικό συγκρίνοντας το με κάτι αντίστοιχο, συνήθως θετικό, από τη ζωή και τις συνήθειες της στη Σύμη. Θεωρεί δηλαδή ότι η ποιότητα ζωής στη Σύμη ήταν καλύτερη. Έτσι, με τη βοήθεια αυτής της τεχνικής το μυθιστόρημα είναι γεμάτο από νοσταλγικές εικόνες της παραδοσιακής ζωής στη Σύμη.

Γενικά σχόλια για το συγκεκριμένο απόσπασμα. Μια τέτοια περίπτωση έχουμε και στο απόσπασμα που ανθολογείται. Η μικρή Αστραδενή, κλεισμένη στην πολυκατοικία, στενοχωριέται επειδή είναι αναγκασμένη να κάθεται σε έναν καναπέ και δεν έχει άλλα συνομήλικα παιδιά να παίξει. Ο νους της επιστρέφει στη ζωή της στο νησί και στα παιχνίδια που έπαιζε με τις φίλες της. Τα παιχνίδια αυτά προσαρμόζονταν και εξαρτιόνταν από τις καιρικές συνθήκες. Εάν ο καιρός ήταν καλός, τα παιδιά έπαιζαν στην αυλή, εάν όχι, συγκεντρώνονταν μέσα στο σπίτι, στο μεγάλο δωμάτιο της κουζίνας.

Αυτή η νοσταλγική αναπόληση της Αστραδενής, που ξεκινά με αφορμή τα παιχνίδια με τις φίλες της, επεκτείνεται και αγκαλιάζει σκηνές από την καθημερινότητα των κατοίκων της Σύμης, όπου κυριαρχεί η ομαδικότητα: γυναίκες που κάνουν από κοινού τις δουλειές και αλληλοβοηθιούνται, παιδιά που παίζουν ομαδικά παιχνίδια. Η νοσταλγική ανάμνηση της Αστραδενής την οδηγεί συνειρμικά και σε μια περιγραφή του εσωτερικού ενός συμιακού σπιτιού, και ιδίως του δωματίου της κουζίνας, [Η Αστραδενή διαπιστώνει ότι οι κουζίνες στην Αθήνα είναι πολύ μικρές, στενόχωρες (κουτσουλές). Όμως στη Σύμη η κουζίνα είναι πολύ ευρύχωρη και αποτελεί τον κύριο χώρο του σπιτιού και το κέντρο της οικογενειακής ζωής (ένα μεγάλο δωμάτιο, πολύ μεγάλο, που κάνουμε όλες μας τις δουλειές)]  όπου κυριαρχεί η λειτουργική αξιοποίηση του χώρου και διεξάγονται οι περισσότερες δραστηριότητες μικρών και μεγάλων: ύπνος, εργασία, παιχνίδι κ.ά. Τελευταίο σημείο της αναπόλησης της Αστραδενής είναι οι στέρνες που αναγκάζονται να διατηρούν οι νησιώτες, προκειμένου να συγκεντρώνουν νερό, για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της λειψυδρίας, πρόβλημα άγνωστο στους κατοίκους της πρωτεύουσας.

Συνήθειες και αντιλήψεις των κατοίκων της Σύμης (ήθη και έθιμα):

► Στην αφήγηση, πέρα από τις εργασίες και τις ασχολίες των γυναικών και των παιδιών της Σύμης, γίνεται λόγος και για κάποιες συνήθειες και αντιλήψεις των κατοίκων του μικρού αυτού νησιού. Έτσι στη Σύμη:

✔ Οι μεγάλοι χρησιμοποιούν κάποια φόβητρα, για να καθίσουν φρόνιμα τα παιδιά (τα απειλούν ότι θα έρθει ο αράπης ή η γριά).

✔ Δεν υπάρχουν εστίες θέρμανσης το χειμώνα λόγω του ήπιου κλίματος και χρησιμοποιούνται κάποια αφεψήματα, όπως το φασκόμηλο, για την περιστασιακή (προσωρινή, για λίγο) αντιμετώπιση του λίγου κρύου (το τζάκι δε χρησιμοποιείται με τον τρόπο που χρησιμοποιείται σε άλλες περιοχές).

✔ Υπάρχει η δοξασία ότι το άναμμα του τζακιού έχει τη μαγική και υπερφυσική ιδιότητα να διώχνει το κακό από την οικογένεια.

✔ Υπάρχει η δοξασία (φήμη, λαϊκή πίστη) για τους καλικάντζαρους, που εμφανίζονται στη γη τις μέρες των Χριστουγέννων.

✔ Καλλιεργούνται στα σπίτια καλλωπιστικά φυτά (βασιλικά, κατιφέδες).

✔ Σε κάθε σπίτι συγκεντρώνουν το χειμώνα βρόχινο νερό σε ειδική στέρνα και το χρησιμοποιούν όλο το χρόνο με πολλή φειδώ λόγω λειψυδρίας.

     Τεχνικά στοιχεία

     Είδος: Το κείμενο που εξετάζουμε είναι ένα μυθιστόρημα της εφηβικής ηλικίας.

     Περιεχόμενο: Ηθογραφικό (ήθη, συνήθειες, αντιλήψεις)

     Αφηγηματικοί τρόποι: Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη (μίμηση) και ο αφηγητής (η μικρή Αστραδενή) είναι δραματοποιημένος, ομοδιηγητικός (είναι ήρωας της ιστορίας), βλέπει από εσωτερική οπτική γωνία συμμετέχοντας στα δρώμενα, είναι το πρωταγωνιστικό πρόσωπο του έργου (αφήγηση με εσωτερική εστίαση--Βλέπουμε αυτά που γνωρίζει ένα πρόσωπο του έργου). / Αναδρομική αφήγηση ΣΕ ΠΟΙΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΧΟΥΜΕ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ; / Περιγραφή--στα έπιπλα και στο χώρο, στις διαδικασίες κάποιων δραστηριοτήτων/εργασιών (αφήγηση έχουμε σε ό,τι έχει χρόνο). 

     Γλώσσα: Η γλώσσα του κειμένου είναι η δημοτική γλώσσα. Απλώς εμπεριέχει και κάποιους ιδιωματισμούς από την τοπική διάλεκτο της Σύμης (κουρελούδες, νταντέλα, ξεσποριάσουν, αν ήταν καλοσύνη, κουτσουλές, αποκρέβατο, τσιμιά, στέρνα, πρεβάζι, κατιφέδες, θρεφτάρια, κουμάντο). Επίσης, εντύπωση προκαλούν τα ασυνήθιστα ονόματα που εντοπίζουμε στο κείμενο και που χρησιμοποιούνται στα Δωδεκάνησα (Αλεμίνα, Ζωπιάκι, Αστραδενή). Βλέπουμε ότι η Ευγενία Φακίνου ηθελημένα αρνείται την καλλιλογία, καθώς και το ότι ο λόγος της (λόγος παρατακτικός και μικροπερίοδος) διακρίνεται για την παραστατικότητά του, ώστε να είναι ικανός να περιγράψει τη δυσκολία προσαρμογής της Αστραδενής.

     Ύφος: Το ύφος του κειμένου είναι απλό (απλή γλώσσα με λιτή σύνταξη, με σύντομες προτάσεις). Είναι κοφτό και άμεσο –ζωντανό – παραστατικό (εικόνες) για να αντανακλά την ωμή πραγματικότητα. Απουσιάζει κάθε διάθεση αισιόδοξης και χαρούμενης αντιμετώπισης της κατάστασης – νοσταλγικό ύφος.

------- ------ ------ ------ 

ΗΘΗ ΚΙ ΕΘΙΜΑ ΣΤΗ ΣΥΜΗ, ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΛΙΚΟ

ΔΕΙΤΕ ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ

Έθιμό:

Στη Σύμη ονομάζεται Κουκκουμάς και γίνεται στις 2 Μαΐου, για να γιορτάσουν και οι σφουγγαράδες πριν φύγουν με τις μηχανές και τις καγκάβες για το ψάρεμα του σφουγγαριού. Το έθιμο αυτό συγκινούσε περισσότερο τα νιάτα γιατί ήταν αφιερωμένο σε αυτά. Ήταν η ημέρα της γυναίκας που στη Σύμη τη γιόρταζαν στις 2 Μάιου.

Η αρχιτεκτονική στη Σύμη 

Κάποια στοιχεία της

Ο αποκρέββατος

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΕΔΕΣΜΑ (ΦΑΓΗΤΟ) 

Τα ακούμια, που βασικά είναι λουκουμάδες, είναι μοναδικά γιατί εκτός από τα βασικά υλικά των λουκουμάδων, δηλαδή αλεύρι, μαγιά, ζάχαρη, αλάτι και νερό, μέσα βάζουνε βρασμένο ρύζι (το οποίο δεν το αντιλαμβανόμαστε στη γεύση) και αρωματίζονται από πορτοκάλι και ούζο.

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ

Η παραδοσιακή Συμιακή διατροφή, ΔΙΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟ

Γράφει ο Εμμανουήλ Κ. Μοράρης, Διαιτολόγος, Διατροφολόγος

    Σύμη αρχόντισσα! Σύμη επιβλητική! Ένα από τα ομορφότερα νησιά των Δωδεκανήσων, είναι ένα μικρό σχετικά νησί το οποίο περιτριγυρίζεται από ψηλά βράχια και μαγευτικά κρυστάλλινα νερά.

    Οι τροφές που επιλέγει αυτός ο τόπος για τις διατροφικές του συνήθειες δεν είναι τυχαίες. Η Συμιακή διατροφή περιλαμβάνει ελαιόλαδο, ψάρι, όσπρια, γαλακτοκομικά, λαχανικά και λίγο κρέας, μια πλούσια πηγή των βιταμινών για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι τα προϊόντα της θάλασσας έχουν μεγάλη θέση στο καθημερινό διαιτολόγιο του Συμιακού. Υπάρχει λογική εξήγηση καθώς ναυτικοί και ψαράδες υπερτερούσαν σαν επαγγέλματα στο νησί. Έτσι, οι κάτοικοι που στράφηκαν στο εσωτερικό και περιορίστηκαν στη γεωργία και τη κτηνοτροφία, ήταν λιγοστοί.
   Τα φαγητά της Σύμης είναι ιδιαίτερα και περιλαμβάνουν θαλασσινά όπως χταπόδια, καλαμάρια γεμιστά και μαγειρεμένα με διάφορους τρόπους , το πιο γνωστό φαγητό της Σύμης , το γαριδάκι το συμιακό καθώς και τις γαελόπιτες ( πιτταρίδια με ένα είδος ψαριού) αλλά και τα ντολμαδάκια. Επιπλέον όσον αφορά τα γλυκά η Σύμη φημίζεται για τα κουλουράκια της, τα πουγκάκια τα παξιμάδια της κ.α. Τέλος στα ποτά μπορούμε να εντάξουμε το λικέρ που φτιάχνουν οι ίδιοι και το ιδιαίτερο κρασί της. Έτσι η συμιακή διατροφή όσο αφορά τα φαγητά της θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα μεσογειακής διατροφής για μακροζωία και καλή υγεία.
    Πολλές από τις διατροφικές συνήθειες της Σύμης τις βρίσκουμε και σε άλλα νησιά των Δωδεκανήσων. Είτε εμφανίζονται με την απόλυτη ομοιότητα είτε μερικώς διαφοροποιημένες.

Πηγή:www.dimokratiki.gr

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1^η «Το είχε βάλει….και παραμόνευε την ώρα»:Η αγορά του κόκκινου λουστρινιού και η κατασκευή των παπουτσιών.

2^η «Η κόρη του δασκάλου….ποιος ξέρει..»: Η κόρη του δασκάλου.

3^η «Την κρίσιμη μέρα…με το τραγούδι»: Η προσφορά των παπουτσιών στην αδερφή.

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

Σύντομο αφήγημα, με γρήγορη εξέλιξη, όπου πρωταγωνιστεί ένα πρόσωπο, από τη ζωή του οποίου παρατηρούμε ένα σημαντικό γεγονός.

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

Κεντρικό θέμα αρχικά είναι ο αγνός, δειλός νεανικός έρωτας ενός μικρού παιδιού αλλά στη συνέχεια κυριαρχεί η δύναμη και η ζεστασιά της αδελφικής αγάπης που αποδεικνύεται πολύ πιο ισχυρή από οτιδήποτε άλλο.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟ ΔΙΗΓΗΜΑ

Ο αγνός νεανικός έρωτας, η ζεστασιά της αδελφικής αγάπης και γενικότερα η ανθρωπιά και η ευαισθησία.

ΟΙ ΔΥΟ ΠΟΛΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ

Η δράση του κειμένου κινείται ανάμεσα σε δύο κύριους πόλους, οι οποίοι ασκούν ψυχολογική πίεση στον βιοπαλαιστή. Από τη μια είναι η αγάπη του για την κόρη του δασκάλου, που είναι όμορφη και την ερωτεύεται. Από την άλλη είναι η αγάπη για την αδερφή του που τώρα μόλις αναγνωρίζει την ύπαρξή της. Καθώς περιμένει να κοιμηθούν τα αδέρφια του, για πρώτη φορά την παρατηρεί. Του φαίνεται άχρωμη και άσχημη. Ως εδώ κυριαρχούσε ο έρωτας. Μόλις, όμως, παρατηρεί τα μάτια της συνειδητοποιεί ότι η φτώχεια και η πολυκαιρία των ρούχων της τα κάνει ξεθωριασμένα. Τα γυμνά της πόδια κάνουν τη ζυγαριά της αγάπης να  γείρει προς την αδερφή. Για την κόρη του δασκάλου, τα παπούτσια δεν είναι ένα τόσο φοβερό δώρο. Για την αδερφή του όμως θα είναι θείο δώρο. Η ζυγαριά έχει γείρει. Το οικογενειακό καθήκον και η αδερφική αγάπη βαραίνουν περισσότερο μέσα του. Έτσι κατακτά την ωριμότητα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ

Εργατικός, δραστήριος φιλότιμος, έντιμος και ικανός διαπραγματευτής. Αγαπά τη δουλειά του κι αυτό φαίνεται όταν τραγουδάει μαντινάδες και τραγούδια, ενώ δουλεύει. Είναι υπεύθυνος και γι’ αυτό τον εμπιστεύεται το αφεντικό του. Βοηθάει   τη μητέρα του στις εργασίες και τη σέβεται. Δεν θέλει να κάνει κάτι χωρίς να την ενημερώσει και να συζητήσει μαζί της. Είναι αγνός και αθώος. Αν και είναι ερωτευμένος, παραμένει ντροπαλός και συνεσταλμένος και γι΄ αυτό δεν έχει το θάρρος να μιλήσει στο κορίτσι. Είναι αρκετά ώριμος για να καταλάβει τις ανάγκες της αδερφής του, την οποία αγαπά και συμπονά. Βλέπουμε ότι σταδιακά  αρχίζει να ξεπερνά την παιδική ηλικία και να ωριμάζει (Για την κόρη του δασκάλου τα παπούτσια δεν είναι ένα τόσο φοβερό δώρο. Για την αδερφή του όμως θα είναι θείο δώρο).

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΔΕΡΦΗΣ ΣΕ ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ

Η  αδερφή του πρωταγωνιστή είναι ένα πλάσμα κουρασμένο (καταπονημένο),  χωρίς την ομορφιά και τη χάρη της κόρης του δασκάλου. Τα μαλλιά της είναι δεμένα και τα ρούχα της φθαρμένα και ξεθωριασμένα Είναι μετρημένη και αμίλητη, περπατά σκυφτή, σιωπηλή και αφανής. Έτσι ήταν η εικόνα όλων των κοριτσιών της κατώτερης οικονομικά και κοινωνικά τάξης. Η άλλη είναι όμορφη, καλοντυμένη και περπατά καμαρωτή, έχοντας επίγνωση της ανώτερης κοινωνικής της θέσης. Η αδερφή του δεν έχει λάβει ποτέ δώρα, όπως η κόρη του δασκάλου. Η ζωή της είναι γεμάτη φτώχεια και χωρίς χαρές. Τα πόδια της είναι γυμνά καθώς φορά εξώφτερνα παπούτσια. Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει με την άλλη. Ο πρωταγωνιστής, όταν τα συνειδητοποιεί αυτά, ξεχνά τον αρχικό σκοπό του.

Η ΧΑΡΑ ΤΗΣ ΑΔΕΡΦΗΣ

Ο συγγραφέας περιγράφει γλαφυρά την αντίδραση της αδερφής, όταν έλαβε τα παπούτσια. Με πολλές μεταφορές (χιλιάδες ήλιοι φώτισαν τα καφετιά ματάκια…κ.α.) δίνει την ένταση της χαράς της. Τα γοβάκια είχαν μαγική δύναμη. Έγιναν πηγή ευτυχίας, αισιοδοξίας, γέλιου και έδωσαν χρώμα στην ως τότε άχρωμη και ξεθωριασμένη εμφάνιση αλλά και ζωή της αδερφής του πρωταγωνιστή.

Ο ΧΡΟΝΟΣ

Α) ΕΝΔΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ (ο χρόνος που διαρκούν τα γεγονότα)

Είναι μερικές εβδομάδες ή και μήνες, ώσπου ο ήρωας να αγοράσει το δέρμα και να κατασκευάσει τη λουστρίνια.

Β) ΕΞΩΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ (σε ποια εποχή συνέβησαν όσα αναφέρει το διήγημα)

Δεν τον γνωρίζουμε. Τα γεγονότα συνέβησαν στο παρελθόν, ίσως στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ο δάσκαλος ήταν αυθεντία και τα παιδιά εργάζονταν από νωρίς για να βοηθήσουν την οικογένειά τους.

In media res: H φράση σημαίνει στη μέση των πραγμάτων. Σ’ αυτή την αφηγηματική τεχνική η ιστορία ξεκινά από το μέσο, και στη συνέχεια δίνεται με αναδρομική αφήγηση ό,τι έχει προηγηθεί. Έτσι προσελκύεται περισσότερο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. H ιστορία μας ξεκινάει από τη μέση (δηλαδή δε μας αφηγείται από την αρχή τη συμπάθεια του νεαρού για την κόρη του δασκάλου, έπειτα ότι πήρε την απόφαση να της κάνει ένα δώρο για να τον προσέξει κτλ). 

Αναδρομική αφήγηση: Αναδρομικά αναφέρεται το κόκκινο λουστρίνι, πώς αποκτήθηκε, πώς βρέθηκε το σχέδιο και πώς κατασκευάστηκαν τα παπούτσια. Με αναδρομική αφήγηση παρουσιάζεται η κόρη του δασκάλου και όταν ο νεαρός βρίσκεται στο σπίτι του με τα γοβάκια ολοκληρωμένα. Προλήψεις υπάρχουν στα εξής σημεία: Θα της έφτιαχνε, θα περίμενε, θα πήγαινε, θα τα ΄δινε, θα πηδούσε, δεν γινόταν να ΄χει ξαναβάλει, θα χαιρότανε, θα τον συμπάθαγε.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΑΠΟΥΣΙΑΖΟΥΝ  ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ

Το διήγημα ξεκινάει απότομα από τη μέση της ιστορίας in media res  και στη συνέχεια ενημερωνόμαστε για όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν. Όταν ξεκινάει η ιστορία δεν γνωρίζομε για ποιον μιλάει ο αφηγητής. Όσο προχωράει  το διήγημα,  οι πληροφορίες έρχονται σταδιακά και αποκαλύπτεται το πρόσωπο του πρωταγωνιστή, ο χαρακτήρας του, η οικονομική του κατάσταση, ο λόγος για τον οποίο θέλει τα παπούτσια, κ.τ.λ.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ  ΣΤΟ ΔΙΗΓΗΜΑ

Το διήγημα ξεκινά in media res, τη στιγμή που ο ήρωας συγκεντρώνει χρήματα να αγοράσει  το κόκκινο λουστρινένιο δέρμα για τα παπούτσια. Με αναδρομές στο παρελθόν, αναφέρεται ο χρόνος που το είχε δει και είχε σκεφτεί πως ήταν κατάλληλο για τα παπούτσια του κοριτσιού, η αγορά του δέρματος, η αναζήτηση του σχεδίου, η κατασκευή των παπουτσιών και η γνωριμία με την κόρη του δασκάλου. Μετά τη σύλληψη του σχεδίου για τα γοβάκια, ακολουθούν προλήψεις («θα της έφτιαχνε, θα περίμενε, θα πήγαινε, θα τα ‘δινε, θα πηδούσε, θα χαιρότανε θα τον συμπάθαγε..»). Από την κρίσιμη μέρα που θα μιλήσει στη μητέρα του, ο χρόνος κυλάει γραμμικά.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ

Είναι τριτοπρόσωπος, παντογνώστης και με τη φωνή του επικαλύπτει τις φωνές των άλλων ηρώων. Δεν συμμετέχει στη δράση. Απλώς παρακολουθεί και μεταφέρει όσα συμβαίνουν στον αναγνώστη.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

Αφήγηση του τριτοπρόσωπου αφηγητή και περιγραφές που και πάλι δίνονται από τον αφηγητή (του λουστρινιού, της αδερφής κ.τ.λ.). Απουσιάζει τελείως ο διάλογος.

ΓΛΩΣΣΑ

Είναι απλή δημοτική,  λιτή και με πολλές καθημερινές εκφράσεις (το είχε βάλει στο μάτι, είχε κάνει κουμάντο κ.λ.π). Επίσης, υπάρχει ειδικό λεξιλόγιο με λέξεις σχετικές με το επάγγελμα του τσαγκάρη (κοπίδι, καλαπόδι κ.α.).

ΥΦΟΣ

Είναι απλό, λιτό, συγκινητικό και διδακτικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Μεταφορές (ένα κομμάτι απ’ τη λαχτάρα της καρδιάς του), επαναλήψεις (σκιά…σκιές…σκιά..), υπερβολή (που όμοιά τους δεν φορέθηκαν ποτέ), εικόνες (οπτικές, απτικές δηλαδή αφής, κινητικές, οπτικοακουστικές).

ΤΟΠΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Εναλλάσσονται σε ανοιχτό (η αγορά δέρματος, το σεργιάνι της κόρης του δασκάλου) και κλειστό (το σπίτι,το τσαγκαράδικο, το σπίτι του δασκάλου).

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ  TΣΑΓΚΑΡΗ

Σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα μας παπούτσια. Παλαιότερα όμως ο τσαγκάρης κατασκεύαζε τα παπούτσια. Η κατασκευή τους ήταν εξ ολοκλήρου χειροποίητη. Δεν υπήρχαν τότε κόλες και μηχανές. Τα παπούτσια ήταν ραφτά και καρφωτά. Για να κατασκευάσει ο τσαγκάρης αγόραζε το δέρμα. Τα δέρματα ήταν δύο ειδών, τα ψιλά που τα χρησιμοποιούσε για το πάνω μέρος του παπουτσιού και τα χοντρά, με τα οποία έφτιανε το κάτω μέρος, τις σόλες δηλαδή.

Το τσαγκαράδικο, ο χώρος όπου ήταν στημένος ο πάγκος του με όλα τα σύνεργα, ήταν ανοιχτό απ’ το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Στον πάγκο βρίσκονταν, βελόνες, σακοράφες, σουβλιά, σφυράκια, λίμες, τανάλιες καλαπόδια, που έβαζε μέσα στο παπούτσι. Εκεί, σκυμμένος πάνω από τον πάγκο του, δούλευε ώρες ατελείωτες φορώντας πάντα τη χαρακτηριστική δερμάτινη ποδιά του. Εκεί δεχόταν και τις παραγγελίες των πελατών του. Όταν ερχόταν ο πελάτης για να παραγγείλει ένα ζευγάρι παπούτσια, τον έβαζε ο τσαγκάρης να πατήσει πάνω σ’ ένα χοντρό πετσί κι μ’ ένα μολύβι, που το σάλιωνε προηγουμένως ζωγράφιζε το πέλμα του.

Στις μεγάλες πόλεις υπήρχαν μεγάλα τσαγκαράδικα, όπου δούλευαν πολλοί τσαγκάρηδες, μαζί με καλφάδες και τσιράκια. Τα τσιράκια, που έκαναν βοηθητικές δουλειές, δούλευαν χωρίς αμοιβή. Μερικές φορές μόνο τους έδινε ένα συμβολικό ποσό το αφεντικό ή κάποιο χαρτζιλίκι το Σαββατοκύριακο. Κι όλα αυτά, αν ήταν υπάκουα και είχε πάει καλά ο τζίρος του μαγαζιού. Έπαιρναν όμως από τους πελάτες φιλοδωρήματα, ενώ οι καλφάδες έπαιρναν ένα μικρό μεροκάματο.

Τα τσαγκαράδικα αυτά δέχονταν μεγάλες παραγγελίες και για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των πελατών, δούλευαν ασταμάτητα. Ένα ζευγάρι παπούτσια, τότε κόστιζαν σχεδόν μια χρυσή λίρα, για να φτιαχτούν χρειάζονταν 2-3 ημέρες δουλειά. Είχαν φυσικά στη διάθεση τους και μερικά μέσα, όπως ποδοκίνητες μηχανές, για να ράβουν γρηγορότερα τα παπούτσια. Πολλοί τσαγκάρηδες γύριζαν τις γειτονιές και μάζευαν παπούτσια για επιδιόρθωση.  Σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα μας παπούτσια.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΚΛΕΙΠΟΥΝ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ

Παγωτατζής , γανωτής ή γανωματής,  λούστρος, πλανόδιος μανάβης, νερουλάς, υαλοποιός,  εφημεριδοπώλης, σαμαρτζής ή σαμαράς, αλμπάνης  (από το τουρκικό nalbant, αλμπάνης = πεταλωτής), βαρελάς , αγωγιάτης, ντελάλης, καλαθάς, γανωτής , ομπρελάς, καρεκλάς, ξυλοκόπος, ρετσινοσυλλέκτης,  εργάτης σε καμίνι.

Στρίγκλα και καλλονή ΑΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ (ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ)

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΕ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

 Πηγή: Πυλαρινός, Θ., Χατζηδημητρίου, Σ. & Βαρελάς, Λ. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄Γυμνασίου. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

ΣΤΡΙΓΓΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΛΟΝΗ 

Made withVisme

Α΄γυμν.-Λογοτ.-«Λεώνη»-Μαρία Πυλιώτου

Πηγή: Πυλαρινός, Θ., Χατζηδημητρίου, Σ. & Βαρελάς, Λ. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄Γυμνασίου. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2228/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_A-Gymnasiou_html-empl/index11_04.html

https://www.slideshare.net/xspanaki/ss-65521575

Α΄γυμν.-Λογοτ.-«Λεώνη»-Μαρία Πυλιώτου

Πηγή: Πυλαρινός, Θ., Χατζηδημητρίου, Σ. & Βαρελάς, Λ. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄Γυμνασίου. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1η: «Έχουν περάσει….να κρύψουν τη χαρά τους», Η αισιοδοξία και η χαρά της Λεώνης για τη ζωή της εξαιτίας της εργασίας της.
2η: «Η Λεώνη βιάζεται…άλλη πλευρά της πόλης», Τα όνειρα της Λεώνης για τη ζωή.
3η : «Φτάνει επιτέλους…στους Ολυμπιακούς αγώνες», Τα σχέδια του θείου Τόνι και η συμπαράσταση της Λεώνης.
ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ
Η ζωή δεν τελειώνει μπροστά σε ένα πρόβλημα, όσο μεγάλο κι αν είναι. Οι ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου μπορούν να τον οδηγήσουν σε μεγάλες επιτυχίες και στην ευτυχία.
ΘΕΜΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ
Τα όνειρα της Λεώνης για τη ζωή.
ΗΡΩΕΣ
Είναι η Λεώνη, ο θείος Τόνι, η μητέρα και ο πατέρας του κοριτσιού και η παρέα της.
Ο ΤΙΤΛΟΣ
Έχει το όνομα της ηρωίδας που με την αισιοδοξία και την αγωνιστικότητά της γίνεται παράδειγμα για όλους τους ανθρώπους με κινητικά και όχι μόνο προβλήματα.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΙΔΟΣ
Είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Λεώνη».
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΛΕΩΝΗΣ
Η Λεώνη στην 1η ενότητα, αισθάνεται χαρά, ευτυχία, ψυχική ικανοποίηση, αισιοδοξία, νικά την εσω-στρέφεια και έχει πλέον διάθεση να συναντήσει τους συμμαθητές της. Νιώθει ανυπομονησία γι’ αυτό το γεγονός.
Στη 2η ενότητα αποτυπώνεται το μέγεθος της ευτυχίας της Λεώνης, καθώς κάνει όνειρα για τη ζωή. Γεμί-ζει θλίψη, όμως, καθώς θυμάται το κορίτσι που είχε πεθάνει δίπλα της στο νοσοκομείο. Αυτό το περιστα-τικό την όπλισε με δύναμη για τη ζωή. Η κορύφωση της αισιοδοξίας είναι όταν ετοιμάζεται για το πάρτι.
Στην 3η ενότητα διακρίνεται η χαρά και η ικανοποίηση της Λεώνης από την εργασία της από την οποία αυτοσυντηρείται. Νιώθει επιθυμία και για δεύτερη εργασία. Η χαρά και η αισιοδοξία της μεταδίδεται και στον θείο της.
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΛΕΩΝΗΣ
Η Λεώνη, αν και καθηλωμένη στην αναπηρική πολυθρόνα, είναι αισιόδοξη, γεμάτη αγάπη για τη ζωή, αλύγιστη και αγωνίστρια. Είναι εργατική και δημιουργική, θέλει να αυτοσυντηρείται και να προσφέρει. Πεισματάρα, επίμονη, αποφασιστική, θαρραλέα και ικανή χαράζει τον δικό της δρόμο, ξεπερνώντας τα εμπόδια. Είναι ευαίσθητη και, γι’ αυτό, την πόνεσε τόσο πολύ ο θάνατος του άρρωστου παιδιού.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΘΕΙΟΥ ΤΟΝΙ
Αν και είναι ηλικιωμένος άνθρωπος σε σύνταξη, είναι γεμάτος ζωή και ενέργεια. Δεν του αρέσει να κά-θεται, θέλει να εργάζεται, να δημιουργεί και να προσφέρει στους συνανθρώπους του. Έχει κοινωνική ευ-αισθησία και γι’ αυτό, τον ενοχλεί η απουσία ενδιαφέροντος από την πλευρά της πολιτείας για τους αν-θρώπους με ειδικές ανάγκες.
ΜΗΝΥΜΑΤΑ
Α) Και οι άνθρωποι που δοκιμάζονται στη ζωή τους μπορούν να έχουν καλή διάθεση και να ζουν μια ευ-τυχισμένη ζωή αν έχουν αισιοδοξία.
Β) Η εργασία και η δημιουργία προσφέρουν εκτός από την κάλυψη των οικονομικών αναγκών και ηθική ικανοποίηση στον άνθρωπο. Το δικαίωμα της εργασίας πρέπει να προσφέρεται σε όλους και φυσικά και στα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Γ) Η τρίτη ηλικία δεν εμποδίζει τον άνθρωπο να ονειρεύεται, να σχεδιάζει, να βλέπει τη ζωή με χαρά και αισιοδοξία (θείος Τόνι).
Δ) Όλο το κείμενο είναι ένα μήνυμα ελπίδας και αισιοδοξίας για τη ζωή και τις ψυχικές δυνάμεις που μπορούν να υλοποιήσουν τα όνειρά του ανθρώπου.
ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ- Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ- Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Τα άτομα με ειδικές ανάγκες δεν πρέπει να τίθενται στο περιθώριο και να αισθάνονται μειονεκτικά. Όταν εργάζονται, δεν κερδίζουν μόνο για τον εαυτό τους ψυχική γαλήνη και ηθική ικανοποίηση, αλλά γίνονται φωτεινό παράδειγμα και για τους άλλους ανθρώπους. Η συγγραφέας επικρίνει τις ελλείψεις στα κρατικά έργα που θα έδειχναν τη φροντίδα της πολιτείας για τα άτομα αυτά (ράμπες για καρότσια αναπηρικά, α-νελκυστήρες, κ.α.).Τα άτομα αυτά αντιμετωπίζονται συχνά ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
ΧΡΟΝΟΣ
Στο απόσπασμα ο χρόνος είναι δύο χρόνια μετά την αρρώστια της Λεώνης. Πιο συγκεκριμένα, είναι η μέρα που για πρώτη φορά θα κάνει δημόσια έξοδο. Ο χρόνος αρχίζει στο εργαστήριο, όταν ολοκληρώνει τη δουλειά της και προετοιμάζεται για το πάρτι. Επίσης, όταν η Λεώνη θυμάται την εμπειρία της στο νο-σοκομείο γίνεται αναδρομή στο παρελθόν.
Ο ΤΟΠΟΣ
Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αναφορές, εκτός από το εργαστήριο και το σπίτι της Λεώνης.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ
α) Αφήγηση: Παρουσιάζονται τα γεγονότα της ημέρας.
β) Διάλογος: Φαίνονται καλύτερα οι προσωπικότητες της Λεώνης και του θείου Τόνι.
γ) Περιγραφή: Υπάρχει στην περιγραφή της εμφάνισης της Λεώνης.
ΑΦΗΓΗΤΗΣ
Τριτοπρόσωπος, παντογνώστης.
ΓΛΩΣΣΑ -ΥΦΟΣ
Η γλώσσα είναι απλή και κατανοητή σαν τον καθημερινό λόγο. Το ύφος είναι απλό και ζωντανό.
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ (ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ)
Μεταφορές («Ένας φωτεινός ορίζοντας ξανοίγεται μπροστά της»)
Παρομοιώσεις («Υψώνει τα δυο της χέρια σαν την Πατουλίδου»)
Επανάληψη («Γίνονται ζωγράφοι, γίνονται συνθέτες-μουσικοί, γίνονται νομικοί»)
Ασύνδετα («Πετάνε με αεροπλάνα…πάνε σε πανεπιστήμια….εργάζονται»)
Κλιμάκωση: «Το κάνει για να κινηθεί, να ζωντανέψει, να προσφέρει.»
Υπερβολή: «..πάει να τρελαθεί με τη ζωντάνια αυτού του παιδιού»
Αποσιώπηση («Όχι πια γι’ αυτά…»)
Εικόνες οπτικές, ακουστικές, απτικές («πλένει τα χέρια…για να τα ζωγραφίσει»).
ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ
ΦΑΓΙΟΥΜ
Τα πορτραίτα φαγιούμ είναι νεκρικά πορτραίτα, προορισμένα για ταφική χρήση που πήραν το όνομά τους από την όαση Φαγιούμ, νότια του Καΐρου, επειδή εκεί ανακαλύφθηκαν τυχαία τα πρώτα δείγματά τους σε μουμιοποιημένα σώματα με προσωπογραφίες στη θέση της κεφαλής. Είναι ζωγραφισμένα με την εγκαυστική τεχνική που γίνεται με λιωμένο κερί που απλωνόταν πάνω στο ξύλο ή το πανί που έπρεπε να ζωγραφιστεί.
ΒΟΥΛΑ ΠΑΤΟΥΛΙΔΟΥ
Είναι Ελληνίδα, πρώην αθλήτρια και πολιτευτής, η πρώτη γυναίκα χρυσή ολυμπιονίκης στην Ελλάδα (διακρίθηκε στα αγωνίσματα του στίβου).

Λεώνη – Υπόθεση και Ανάλυση:

Στο μυθιστόρημα η έφηβη Λεώνη, χτυπημένη από σκλήρυνση κατά πλάκας, βιώνει μια αλλαγή στη ζωή της, καθώς αναγκάζεται να κινείται με αναπηρικό καροτσάκι. Η πρώτη περίοδος είναι πολύ δύσκολη. Σταδιακά όμως αποκτά το θάρρος της, αντιμετωπίζει δυναμικά τη δύσκολη κατάσταση, βρίσκει δουλειά και διεκδικεί τα δικαιώματά της. Στο απόσπασμα παρακολουθούμε την αποφασιστικότητα ενός νέου ανθρώπου, της Λεώνης, στην προσπάθειά της να δημιουργήσει μια όμορφη ζωή.

   Παρά τη σοβαρή πάθησή της η Λεώνη δεν καταθέτει τα όπλα, αλλά αποφασίζει να πολεμήσει και να ονειρευτεί όχι μόνο για τον εαυτό της αλλά και για κάθε άτομο που πάσχει από αυτοάνοσο νόσημα. Γνωρίζει πλέον πως η ψυχολογία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις αυτοάνοσες ασθένειες. Βρίσκεται καθισμένη σε αναπηρικό καρότσι, αλλά οι ρόδες του δεν την εμποδίζουν να κυλήσει τη ζωή της και την πάει πιο πέρα. Η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη των δικών της προσώπων αποτελούν για κείνη συνοδοιπόρο των δυσκολιών της ζωής της. Είναι μαχητική και θαρραλέα, άλλωστε το υποσχέθηκε στο κορίτσι που πέθανε από όγκο στο κεφάλι, όταν νοσηλευόταν στο νοσοκομείο. Θα βάδιζε στη ζωή με αξιοπρέπεια και περηφάνια, διότι μόνο οι δειλοί πεθαίνουν.

     Η ζωή αναζητά ανθρώπους που να παλεύουν όχι εκείνους που καταθέτουν τα όπλα. Άλλωστε πεθαίνουμε όταν δεν έχουμε να ελπίζουμε για κάτι, αλλά ακόμη και τότε σαν από μηχανής θεός εμφανίζεται ένα κίνητρο, ένα έναυσμα, μια αχτίνα φωτός στον ορίζοντα της θλίψης και της απελπισίας μας. Η Λεώνη έχει απόλυτη επίγνωση πως η ζωή δεν της στρώθηκε με ροδοπέταλα, όμως κατέχει τη γνώση πως μόνη της οφείλει να σταθεί στα πόδια της. Γι’ αυτό και αποφασίζει να βγει έξω με τους φίλους της, «Σήμερα η Λεώνη έχει ακόμα ένα λόγο να είναι χαρούμενη. Το βράδυ θα πάει για πρώτη φορά από τότε που βγήκε από το νοσοκομείο στο μουσικό τους στέκι. Όλον αυτό τον καιρό ήταν αναποφάσιστη· και κανείς δεν την είχε πιέσει. Όλοι ήθελαν να το αποφασίσει μονάχη της. Σήμερα, λοιπόν, αισθάνεται έτοιμη να πάει. [……].

    Εκτός αυτού αποφασίζει να δουλέψει, αποφασίζει να συνεχίσει το νήμα της ζωής της και να μην το αφήσει να φθαρεί και να κοπεί. Τώρα που έχει πλέον συμβιβαστεί με την κατάσταση της ζητά να επανενταχθεί, συνεχίζοντας από κει που σταμάτησε. Δεν φοβάται να αντιμετωπίσει τα βλέμματα των άλλων. Ο φόβος θα φέρει στην επιφάνεια τον οίκτο τους κι εκείνη το μόνο που ζητά είναι αγάπη και κατανόηση. Έτσι, ένας φωτεινός ορίζοντας ανοίγεται μπροστά της, την ώρα που ξεκινά να συναντήσει τον κόσμο. Η αυτολύπηση, η παραίτηση, ο θυμός, δεν έχουν θέσει στη ζωή που επιθυμεί να φτιάξει για τον εαυτό της. Διαπιστώνουμε λοιπόν, πως αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, παράδειγμα θάρρους και αγωνιστικότητας. Αν άφηνε τα πράγματα στην τύχη τους και παραιτούνταν θα ήταν απλά μια ανάπηρη σε μια ήδη ανάπηρη κοινωνία, αποτελώντας ουσιαστικά και τυπικά βάρος στην οικογένειά της. Κάτω από αυτές τις συνθήκες σχεδιάζει το μέλλον, διδάσκοντας μας πως περιθωριοποιούμαστε, όταν το θέλουμε εμείς, και όχι όταν οι άλλοι μας το επιβάλλουν.

Η φωνή που αφηγείται παρουσιάζει τα γεγονότα σε τρίτο πρόσωπο, αλλά γνωρίζει τα πάντα για το κορίτσι αυτό, τους στοχασμούς, τους προβληματισμούς, τις ελπίδες, τα όνειρά της, τις πράξεις της. Έτσι διαβάζουμε «O μπαμπάς τής έχει, προτείνει να φέρει καθηγητές στο σπίτι για να τη βοηθήσουν να καλύψει την ύλη του Λυκείου. Μα όχι, η Λεώνη δε θέλησε τότε! Αργότερα ίσως. «Αν οι τάξεις του σχολείου είχαν και ράμπες δίπλα στα σκαλοπάτια για ν’ ανεβαίνω με το αναπηρικό καροτσάκι μου, δε θα υπήρχε κανένα πρόβλημα να πάω», είχε πει τότε η Λεώνη. Στην Αμερική δε συναντάς τέτοια προβλήματα και τέτοιες δυσκολίες. Όταν χτίζεται μια πολυκατοικία, μια τράπεζα, ένα ξενοδοχείο, υπάρχει πάντα τέτοια πρόνοια… Oι ράμπες απαραίτητες παντού… Ιδιαίτερα στα σχολεία…». «Ας ελπίσουμε πως θ’ αρχίσει κι εδώ κάτι να γίνεται…». Ο θείος της σχεδιάζει να ανοίξει έναν εκδοτικό οίκο και σκέφτεται πως η Λεώνη μπορεί να βοηθήσει.

— Μπορώ να βοηθήσω κι εγώ, θείε Τόνι;, ρωτάει η Λεώνη και δεν το λέει καθόλου για αστείο.
— Και, βέβαια, μπορείς! Αν τελικά το αποφασίσεις, θα σου φέρω ένα κομπιούτερ στο σπίτι και κάποιον να σε εκπαιδεύσει. Με το ξύπνιο μυαλό που διαθέτεις, γρήγορα θα μάθεις να το χειρίζεσαι.
— Σύμφωνοι! Ένα κομπιούτερ στο σπίτι και η επιχείρηση ξεκινάει… Ζήτωωωωωω!, κι η Λεώνη υψώνει τα δυο της χέρια σαν την Πατουλίδου που τερμάτισε πρώτη στους Oλυμπιακούς Αγώνες…..»

Το κείμενο είναι λιτό ως προς τα εκφραστικά μέσα, ικανό όμως να αποδώσει άμεσα και παραστατικά τα συναισθήματα ενός ανθρώπου με κινητικές δυσκολίες. Το δε ύφος είναι απλό, ζωντανό, εκφραστικό. Ζητά να τονίσει πως η διαφορετικότητα δεν μειώνει την αξία ενός ανθρώπου, αντιθέτως τον βοηθά να γίνει καλύτερος και θετικό πρότυπο προς μίμηση για τους άλλους. Βλέπουμε, λοιπόν, πως η αισιοδοξία είναι το όπλο για να αντιμετωπίσει κανείς τις δυσκολίες στη ζωή και να συνεχίσει τον αγώνα της επιβίωσης.

Ερωτήσεις:
1. Πώς αντιμετώπισε η Λεώνη το πρόβλημα της υγείας της.
2. Ποιες είναι οι ασχολίες της Λεώνης τον τελευταίο καιρό;
3. Χαρακτηρίστε με λίγα λόγια τη Λεώνη.
4. Εξηγείστε τη φράση του κειμένου: «Ένας φωτεινός ορίζοντας ξανοίγεται μπροστά της. Κάτι μέσα της συνέχεια τη σπρώχνει και την κάνει να ονειρεύεται, να θέλει να κατακτήσει τον κόσμο.» Τι εννοεί η συγγραφέας με τα λόγια αυτά.
5.Ποια θα είναι η ασχολία της Λεώνης στο άμεσο μέλλον; Πώς αισθάνεται γι’ αυτό.