Μάθημα : Β Τάξη (ΓΕΩΠ) - ΑΡΧΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Βασικές έννοιες στην οικονομική της παραγωγής γεωργικών προιόντων.

Πηγή φωτό:https://e-ea.gr/tag/ (Θερμοκηπιακές καλλιέργειες)

Γεωργική εκμετάλλευση είναι μια παραγωγική μονάδα ή ομάδα κλάδων γεωργικής παραγωγής υπό τη διεύθυνση ενός παραγωγού. Η γεωργική εκμετάλλευση χαρακτηρίζεται και ως τεχνικοοικονομική μονάδα, αφού αποτελεί ένα σύνολο συντελεστών παραγωγής, οι οποίοι συνδυάζονται σε κλάδους φυτικής και ζωικής παραγωγής, προκαλούν κόστος και επιτυγχάνουν πρόσοδο. Η γεωργική εκμετάλλευση αποτελεί αντικείμενο της γεωργικής μικροοικονομίας.

(Καλλιέργεια ελαιοκράμβης - μονοετούς ενεργειακού φυτού)

         Οι παράγοντες, που επηρεάζουν το γεωργό - παραγωγό, προκειμένου να επιλέξει παραγωγική κατεύθυνση, αφορούν τόσο τις παραγωγικές δυνατότητες, (δηλ. ποια προϊόντα μπορούν να παραχθούν σε συγκεκριμένο τόπο & χρόνο), π.χ. *** (καλλιέργειας ελιάς, ή καλλιέργειας αρωματικών φυτών, ή καλλιέργειας αγκινάρας, ή καλλιέργειας σουσαμιού ή εκτροφής σαλιγκαριών ή εκτροφής στρουθοκάμηλων ή καλλιέργειας μανιταριών) κ. ά., όσο και τους περιορισμούς, που τυχόν θα υπάρχουν.

         Περισσότερα, εδώ.

*** τα παραδείγματα τ' αναφέρω για να δείτε μερικές "καινοτόμες, καλλιέργειες φυτών ή εκτροφές ζώων.

(καλλιέργεια χορτοδοτικών φυτών)

         Οι πολιτικοί & θεσμικοί παράγοντες, που επηρεάζουν τον παραγωγό στην επιλογή παραγωγικής κατεύθυνσης, π. χ. εκτροφής προβάτων, εδώ (κλάδος ζωικής), ή καλλιέργειας αμπελιού, εδώ (κλάδος φυτικής) κ. ά. είναι οι εξής:

1. Η αγροτική πολιτική & η γενικότερη πολιτική του Κράτους

2. Το διεθνές πολιτικό περιβάλλον

3. Οι συμβάσεις μεταξύ των παραγωγικών φορέων

4. Η συνεργασία των παραγωγών, σε μορφή κάθετης ή οριζόντιας οργάνωσης

5. Η συμμετοχή σε εταιρική ή συνεταιριστική οργάνωση

6. Το νομικό καθεστώς ενοικίασης γης ή ολόκληρων Γ. εκμεταλλεύσεων

7. Οι φορείς πληροφόρησης & τεχνικής κατάρτισης των παραγωγών

         Περισσότερα, εδώ.

         Η από κοινού προσπάθεια των παραγωγών (συνεργασία), διακρίνεται σε:

Α). Οριζόντια οργάνωση, που από κοινού χρησιμοποιούν τα μέσα παραγωγής ή διαθέτουν τα προϊόντα τους με σκοπό να ελαχιστοποιήσουν το κόστος παραγωγής και να μεγιστοποιήσουν το κέρδος.

          Παραδείγματα οριζόντιας οργάνωσης αποτελούν οι Αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις (ΑΣΟ). Κάποιοι απ' αυτούς, εδώ κι εδώ.

Β). Κάθετη οργάνωση, κατά την οποία συνδέεται, διεπιχειρησιακά, η δραστηριότητα διαφόρων φορέων, που ανήκουν σ' όλους τους τομείς της  οικονομίας σε βάση συνεργασίας κι όχι σε βάση ανταγωνισμού. Ένα παράδειγμα, εδώ.

          Κάθετη οργάνωση μπορεί να δημιουργήσει ένας και μοναδικός φορέας. Π.χ. ένας συνεταιρισμός μπορεί να ασχολείται με τις παραγωγικές διαδικασίες όλων των σταδίων της παραγωγής - οικονομίας (πρωτογενή παραγωγή προϊόντων, μεταποίηση & επεξεργασία τους και τέλος εμπορίας και διάθεσή τους).

          Περισσότερα, εδώ.

        Ο γεωργός, ως ανεξάρτητος παραγωγός, επιτυγχάνει ένα οικονομικό αποτέλεσμα από την ατομική του Γ. εκμετάλλευση, το οποίο είναι συνέπεια των προσωπικών επιλογών του, των προσπαθειών του και της όλης διαχείρισης που έχει, σ' όλα τα στάδια της παραγωγής, εφαρμόσει.

         Στην περίπτωση, όμως, που θα συμμετάσχει σε εταιρική ή συνεταιριστική οργάνωση, θα πρέπει να συνεργάζεται με τα άλλα μέλη της ομάδας παραγωγών και να συμμορφώνεται με τις από κοινού αποφάσεις, που θα λαμβάνουν προς όφελος όλων.

         Περισσότερα, εδώ. 

(Καλλιέργεια κρόκου, πολυετούς αρωματικού - φαρμακευτικού φυτού)

         Οι γεωργοί, ως καλλιεργητές, σχεδόν πάντοτε επιδιώκουν να αποκτούν την ιδιοκτησία της γης που καλλιεργούν, διότι αυτό τους δίνει ανεξαρτησία, ελευθερία, ευελιξία, καθώς επίσης και μεγαλύτερα κίνητρα για τις παραγωγικές τους αποφάσεις και για αύξηση του παραγωγικού και του οικονομικού αποτελέσματος.

         Αν ο γεωργός ενοικιάζει (μισθώνει) γη για να την καλλιεργήσει, υπόκειται σε μικρούς ή μεγάλους περιορισμούς και σε αβεβαιότητα όσον αφορά τις παραγωγικές του αποφάσεις.

         Περισσότερα, εδώ.

(Χαλαζόπτωση)

        Οι αβεβαιότητες κατά την άσκηση της γεωργίας, αφορούν τις πιο κάτω επιμέρους πτυχές:

1. τις συνθήκες παραγωγής, που εντοπίζονται στα εξής:

α. στις αποδόσεις των παραγωγικών κλάδων, που εξαρτώνται τόσο από τα απρόβλεπτα - ακραία καιρικά φαινόμενα, όσο και από προσβολές  έμβιων παραγόντων (παθογόνων οργανισμών, εντόμων κ. ά.)

β. στην αλληλεπίδραση συντελεστών παραγωγής και τεχνολογικών μεταβολών.

2. τις συνθήκες αγοράς, οι οποίες έχουν να κάνουν με:

α. τις τιμές των μέσων παραγωγής, που επηρεάζει το κόστος παραγωγής των προϊόντων.

β. τις τιμές των προϊόντων

γ. τη ζήτηση των προϊόντων

Οι επιδράσεις της αβεβαιότητας στις αποφάσεις των παραγωγών περιορίζονται με τους παρακάτω τρόπους:

α. με τη διαφοροποίηση της παραγωγής

β. με την ασφάλιση της παραγωγής

γ. με τη σύναψη συμβάσεων με μεταποιητικούς ή εμπορικούς φορείς - "συμβολαιακή γεωργία".

         Στην οικονομία λέγοντας "συντελεστές παραγωγής" εννοούμε εκείνους τους παράγοντες ή τα μέσα που υπάρχουν σε περιορισμένες ποσότητες και συνδιαζόμενοι μεταξύ τους, συντελούν και συμβάλλουν από κοινού στην παραγωγή αγαθών χρήσιμων - λιγότερο ή περισσότερο - για την ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου.

         Η συμμετοχή του κάθε συντελεστή παραγωγής και το μερίδιο της συμβολής του στην παραγωγή ρυθμίζεται από τον επιχειρηματία - παραγωγό των διάφορων προϊόντων, διαφέρει ανάλογα με τον κλάδο παραγωγής, την τεχνολογία κ.ά.

         Άλλοι ταυτόσημοι εναλλακτικοί όροι είναι: μέσα παραγωγής, παραγωγικοί πόροι ή απλώς πόροι, εισροές.

         Οι βασικοί συντελεστές παραγωγής, γνωστοί και ως κλασικοί συντελεστές παραγωγής, είναι: το έδαφος, η εργασία, η διευθυντική εργασία και το κεφάλαιο.

         Το έδαφος αντιπροσωπεύει γενικότερα τη φύση (όλους τους φυσικούς παράγοντες ή φυσικούς πόρους) και προσδιορίζει τον τόπο (θέση) παραγωγής για όλες τις οικονομικές μονάδες (επιχειρήσεις).

         Η εργασία είναι η κυρίως σωματική (λέγεται και χειρωνακτική) ή η κυρίως πνευματική προσπάθεια, συνήθως σε συνδυασμό και αλληλοσυμπλήρωση.

         Η διευθυντική εργασία είναι η συνολική πνευματική εργασία του επικεφαλής της επιχείρησης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων οργάνωσης & διαχείρισης της επιχείρησης, προκειμένου να επιτύχει τους προκαθορισμένους στόχους.

         Το κεφάλαιο είναι ένα σύνολο αγαθών, που έχουν δημιουργηθεί σε άλλη προγενέστερη παραγωγική διαδικασία και παίρνουν στη συνέχεια τη μορφή και το ρόλο μέσων παραγωγής, προκειμένου αυτά να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή κάποιων άλλων αγαθών.

(Σπορά)

         Το έδαφος ως συντελεστής παραγωγής, θεωρείται το επιφανειακό και στερεό στρώμα της γης, μέχρι το βάθος όπου φθάνουν οι ρίζες των φυτών. Κάτω από το έδαφος και σε βάθος χωρίς όριο μέσα στη γη υπάρχει το υπέδαφος, που μπορεί να ορίζεται οριζόντια και κατακόρυφα με όποια στερεά, υγρά και αέρια συστατικά περιέχει.

         Το έδαφος, ως συντελεστής παραγωγής, εκφράζει και αντιπροσωπεύει γενικά τη φύση (όλους τους φυσικούς παράγοντες ή φυσικούς πόρους), στην οποία περιλαμβάνονται (εκτός από το ίδιο το έδαφος) το κλίμα, το νερό και το βιολογικό περιβάλλον.

          Ο ρόλος του εδάφους στη γεωργία είναι διπλός: 1) παρέχει στα καλλιεργούμενα φυτά θρεπτικά συστατικά και νερό και έτσι αποτελεί πηγή φυτικής παραγωγής & 2) παρέχει ευρύ χώρο για ανάπτυξη (και όχι απλώς στήριξη) των φυτών με την επίδραση του ηλιακού φωτός και των άλλων κλιματικών συνθηκών.

         Με άλλα λόγια, ο ρόλος του εδάφους στη γεωργία είναι πολύ διαφορετικός από ό,τι στους άλλους Τομείς της παραγωγής. Στη βιομηχανία για παράδειγμα, το έδαφος αποτελεί απλώς το οικόπεδο του εργοστασίου. Ακόμα, επειδή η γεωργία είναι ο κατ’ εξοχήν Τομέας, που χρησιμοποιεί το έδαφος, αναπόφευκτα ασκεί τη σημαντικότερη επίδραση στην εμφάνιση της υπαίθρου και στη μορφή του αγροτικού περιβάλλοντος.

        Σχετικό video, εδώ.

         Μερικές ιδιότητες του εδάφους, ειδικότερα οι φυσικές, οι χημικές και βιολογικές, έχουν μεγάλη σημασία από γεωργοτεχνική άποψη.

          Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες, που έχουν καθοριστική σημασία από γεωργοοικονομική άποψη, και θεωρούνται οικονομικές ιδιότητες του εδάφους.

          Αυτές είναι: το αμετάθετο, το ανεπαύξητο & το άφθαρτο του εδάφους.

Περισσότερα, εδώ.

         Αμοιβή του εδάφους λέγεται το ενοίκιο, δηλαδή η δαπάνη για τη χρησιμοποίησή του ως συντελεστή παραγωγής στην παραγωγική διαδικασία.     

         Το ενοίκιο μπορεί να είναι πραγματικό, δηλαδή να πληρώνεται, όταν το έδαφος που χρησιμοποιείται είναι ξένο, είτε τεκμαρτό, δηλαδή να μην πληρώνεται αλλά να υπολογίζεται ως δαπάνη, όταν το έδαφος είναι ιδιόκτητο.

         Το ύψος του ενοικίου δεν εξαρτάται μόνο από το βαθμό γονιμότητας του εδάφους αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως είναι η ζήτηση και προσφορά εδάφους, η θέση & περιοχή που βρίσκεται, το μέγεθος της έκτασής του, οι τιμές των προϊόντων που μπορεί ο παραγωγός να επιλέξει και να καλλιεργήσει, κ.λ.π.

         Ειδικά στη γεωργία, εννοούμε τη σωματική και πνευματική προσπάθεια του ανθρώπου για την παραγωγή γεωργικών (φυτικών και ζωικών) προϊόντων, σύμφωνα με τις εντολές και τις οδηγίες της διεύθυνσης (διευθύνουσας εργασίας) του επιχειρηματία, μιλάμε δηλαδή για "εκτελούσα" εργασία.

         Τα κύρια χαρακτηριστικά της εργασίας είναι:

α) Σε αντίθεση με το έδαφος η εργασία μετατίθεται (μετακινείται) και αυξάνεται ή μειώνεται,

β) Στη γεωργία, η απαιτουμένη εργασία για τις διάφορες καλλιεργητικές φάσεις και εποχές κατανέμεται ακανόνιστα, ανάλογα με τους κλάδους παραγωγής.

γ) Η εργασία σε μεγάλο βαθμό υποκαθίσταται από το συντελεστή κεφάλαιο με την έννοια ότι με τα χρήματα αποκτώνται μηχανήματα και άλλα προϊόντα της σύγχρονης τεχνολογίας και έτσι έχουμε μείωση της ανθρώπινης εργασίας.

         Περισσότερα, εδώ.

         Υπάρχουν διακρίσεις της εργασίας με διάφορα κριτήρια, όπως αναφέρεται αμέσως πιο κάτω.

1ο κριτήριο: Με βάση την προσφορά και τη ζήτηση, η εργασία διακρίνε- ται σε διαθέσιμη και απαιτούμενη. Διαθέσιμη είναι αυτή που προσφέρεται να χρησιμοποιηθεί και απαιτούμενη είναι αυτή που πράγματι χρειάζεται για να γίνει κάποιο έργο.

2ο κριτήριο: Με βάση την πηγή προέλευσης, η εργασία διακρίνεται σε οικογενειακή (του ίδιου του παραγωγού και των άλλων μελών της οικογένειας) και ξένη (μόνιμη ή εποχική).

3ο κριτήριο: Με βάση το φύλο και την ηλικία μπορεί να υπάρχει ανδρική ή γυναικεία εργασία καθώς επίσης εργασία ενηλίκων, εφήβων, παιδιών, υπερηλίκων.

4ο κριτήριο: Με βάση τη φάση καλλιέργειας φυτών ή εκτροφής ζώων, η εργασία μπορεί να διακριθεί σε πολλές μορφές όπως όργωμα, λίπανση, άρδευση, συγκομιδή κ.λπ. για φυτά, και διατροφή, περιποίηση, άμελξη κ.λπ. για ζώα αντίστοιχα.

5ο κριτήριο: Με βάση την καταβαλλόμενη δύναμη/ενέργεια, η εργασία διακρίνεται σε σωματική (ή χειρωνακτική) και σε πνευματική.

          Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αμιγώς η μία ή η άλλη μορφή.

         Όμως σε κάθε περίπτωση, με την έννοια του κλασικού συντελεστή παραγωγής πρόκειται για εκτελούσα εργασία, σε αντίθεση με τη διευθύνουσα εργασία που είναι κατ’ εξοχήν πνευματική εργασία και αποτελεί, όπως αναφέρθηκε, τον τέταρτο συντελεστή παραγωγής.

         Ειδική αναφορά γι’ αυτόν τον τέταρτο συντελεστή ακολουθεί πιο κάτω.

(Φυτικό Κεφάλαιο - πολυετής φυτεία καλλιέργειας κερασιάς)        

         Λέγοντας κεφάλαιο, εννοούμε όλα τα υλικά μέσα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία και συνδυάζονται με το έδαφος και την εργασία για την παραγωγή αγαθών, ειδικά φυτικών και ζωικών προϊόντων στον τομέα της γεωργίας.

         Όπως ήδη αναφέρθηκε πιο πάνω, εδώ τονίζεται πάλι ότι το κεφάλαιο είναι αποτέλεσμα και δημιούργημα προγενέστερης παραγωγικής διαδικασίας των άλλων συντελεστών παραγωγής, οι οποίοι προϋπάρχουν στη φύση.

          Περισσότερα, εδώ.

         Λέγοντας αμοιβή εργασίας, εννοούμε το κόστος χρησιμοποίησης της εκτελούσας εργασίας. Είναι γνωστή ως μισθός (σε μηνιαία βάση) ή ως ημερομίσθιο (σε ημερήσια βάση) ή ως ωρομίσθιο (σε ωριαία βάση).

Περισσότερα, εδώ.

(Ζωικό Κεφάλαιο, χοιρομητέρες παραγωγής)        

         Οι διάφορες μορφές γεωργικού κεφαλαίου προκύπτουν με βάση είτε τη φύση είτε τη χρονική διάρκεια οικονομικής ζωής ή χρησιμοποίησής του.

         Με κριτήριο τη φύση του κεφαλαίου, οι μορφές είναι:

α) Κτηματικό κεφάλαιο, στο οποίο ανήκουν: α1. Έγγειες βελτιώσεις α2. Κατασκευές α3. Πολυετείς φυτείες (χωρίς το έδαφος)

β) Κεφάλαιο διαχείρισης, στο οποίο ανήκουν: β1. Ζώα β2. Μηχανήματα και εργαλεία β3. Κυκλοφοριακό (ή αναλώσιμο ή μεταβλητό).

         Περισσότερα, εδώ.

         Αμοιβή του κεφαλαίου θεωρείται η δαπάνη για τη χρησιμοποίησή του στην παραγωγική διαδικασία και είναι γνωστή ως τόκος.

         Ο τόκος επιβάλλεται γιατί το κεφάλαιο είναι δύσκολο να εξευρεθεί αλλά και χρήσιμο για την παραγωγή αγαθών (προϊόντων) που έχουν αξία και δίνουν εισόδημα στον παραγωγό.

         Όταν χρησιμοποιείται ξένο κεφάλαιο ύστερα από δανεισμό από κάποιον πιστωτικό φορέα (π.χ. Εθνική Τράπεζα), τότε επιβάλλεται τόκος ξεκινώντας με τη μορφή ενός συντελεστή που είναι γνωστός ως επιτόκιο (π.χ. 3%).

         Το ύψος του επιτοκίου μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη φύση του δανειζόμενου κεφαλαίου, τη χρονική διάρκεια του δανείου, κ.λ.π.

         Αλλά και όταν ακόμα χρησιμοποιείται ιδιόκτητο κεφάλαιο, είναι απαραίτητο να υπολογίζεται η τεκμαρτή αμοιβή του κεφαλαίου, η οποία αποτελεί το λεγόμενο κόστος ευκαιρίας.

         Δηλαδή, αν θέλει ο παραγωγός, μπορεί να διαθέσει διαφορετικά το κεφάλαιο που χρησιμοποιεί τώρα, είτε ως χρηματική κατάθεση σε μια Τράπεζα είτε δανείζοντάς το σε κάποιον άλλο επιχειρηματία, οπότε δικαιούται να εισπράξει τόκο.

         Η διευθύνουσα εργασία αποτελεί έναν τέταρτο ξεχωριστό συντελεστή παραγωγής.

         Στην περίπτωση των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων οικογενειακής μορφής, ο γεωργός είναι ο ίδιος συγχρόνως καλλιεργητής και διευθύνων.

         Ενώ στην περίπτωση των μεγάλων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, (Γ. Επιχειρήσεων), οι δυο αυτοί ρόλοι δεν ανήκουν στο γεωργό, ο οποίος τότε είναι επικεφαλής της εκμετάλλευσης και διευθύνει χωρίς να είναι ταυτόχρονα ο ίδιος και καλλιεργητής.

         Ο εκσυγχρονισμός και η τεχνολογική μεταβολή γενικά στη γεωργία, ο προσανατολισμός στην εξέλιξη των συνθηκών της αγοράς, η εξειδίκευση της παραγωγής, το συνεχώς μεταβαλλόμενο πλαίσιο και περιεχόμενο της αγροτικής πολιτικής και άλλες παράμετροι, σε συνδυασμό με τις ιδιαιτερότητες των τεχνικών παραγωγής κατά κλάδο, απαιτούν έναν ικανό επιχειρηματία, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει με επιτυχία στην πολύπλοκη οργάνωση και διαχείριση της γεωργικής εκμετάλλευσης.

         Περισσότερα, εδώ.