Ο Ν. Καζαντζάκης θυμάται την πρώτη του μέρα στο Δημοτικό σχολείο και τους αυστηρούς δασκάλους του Δημοτικού. 

• Άραγε, άλλαξε το εκπαιδευτικό σύστημα από την εποχή του συγγραφέα  και σε ποια σημεία;
• Ποια είναι η νέα παιδαγωγική στην οποία αναφέρεται το κείμενο;
• Πάρτε συνέντευξη από κάποιο συγγενικό σας πρόσωπο και ζητήστε τους να σας αφηγηθούν εμπειρίες της σχολικής τους ζωής.

Στις  Συνδέσεις Διαδικτύου θα βρειτε ένα ντοκιμαντέρ της εκπαιδευτικής τηλεόρασης σχετικό με τη ζωή του Καζαντζάκη.

Είδος: απόσπασμα από το πεζογράφημα «Αναφορά στο Γκρέκο» (1961) με αυτοβιογραφικό περιεχόμενο. Παρουσιάζει αρκετά στοιχεία από τα παιδικά του χρόνια.

• Ακούστε στο παρακάτω βίντεο το απόσπασμα του βιβλίου σας.

https://blogs.sch.gr/imakropou/2023/02/19/i-nea-paidagogiki-nikos-kazantzakis/

Θέμα: εντυπώσεις του αφηγητή από το Δημοτικό.

Νοηματική απόδοση:

Στο απόσπασμα αυτό ο αφηγητής μας παρουσιάζει κάποιες αναμνήσεις από την πρώτη μέρα στην …………….. …………και ένα περιστατικό με ένα δάσκαλο που τον έδειρε. Την ημέρα που πήγε για πρώτη φορά στο σχολείο τον συνόδευσε ο …………..του, είχε αρκετή αγωνία και του προξένησαν μεγάλη εντύπωση τα λόγια του πατέρα του στο ………….. Στη συνέχεια θυμάται τον αυστηρό …………………του Δημοτικού, που είχε έρθει από την Αθήνα φέρνοντας μαζί του τη ………. ………...................... Αυτός ήταν πολύ αυστηρός, κυκλοφορούσε διαρκώς με ένα …………….. και δεν δίσταζε να τον χρησιμοποιήσει, όπως διαπίστωσε και ο ίδιος ο αφηγητής όταν τόλμησε να του απευθύνει μια ερώτηση, αυθάδη, κατά τη γνώμη του.

Δομή:  Γράψτε ένα πλαγιότιτλο εκεί που λείπει:

1^η ενότητα: «Με τα μαγικά πάντα ματια…τέσσερις δασκάλοι»: …………………………………………………………………………………………………………………………………

 2^η ενότητα: «Στην Τετάρτη Τάξη…….βούτυρο»:  ο αυστηρός διευθυντής και η φορά που ο δάσκαλος με έδειρε.

Εκφραστικά μέσα

Γλώσσα: νεοελληνική με αρκετούς κρητικούς ιδιωματισμούς (ευκή, αντρειευόμουν, θωράς, τυλιγαδίζουν, χτίρι). Ύφος: απλό και γλαφυρό. Η αφήγηση γίνεται στο………….πρόσωπο. Ο αφηγητής συμμετέχει στην ιστορία.

Αφηγηματικοί τρόποι (αφήγηση, περιγραφή, διάλογος): να εντοπίσετε τα σημεία στα οποία χρησιμοποιεί την αφήγηση, την περιγραφή και το διάλογο. Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με το διάλογο;

Αφήγηση: η εξιστόρηση μιας ιστορίας που εξελίσσεται στο χρόνο. Μπορεί να είναι πολύ σύντομη (π.χ. «ήλθα, είδα, νίκησα», αλλά και να εκτείνεται σε πολλές, μα πάρα πολλές σελίδες!!)

Σχήματα λόγου: μεταφορές, π.χ. το πολύβουο, γεμάτο μέλι και μέλισσες μυαλό, παρομοιώσεις π.χ. σαν σφαγάρι, προσωποποίηση π.χ. η Νέα Παιδαγωγική

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Κατίνας Γ. Παπά, «Η εκδρομή του Δημητρού»

(Στη Λιλή Πριονιστή)

Σήμερα τα πράμματα ήτανε δύσκολα για το Δημητρό. Η μητέρα του ερχότανε αργά, η γειτόνισσα έλειπε, σαπούνι δεν είχε, η ώρα έφευγε, κι ως τόσο αυτός, αύριο το πρωί στις εφτά έπρεπε να 'ναι έτοιμος, με ποδιά καθαρή και το δεματάκι με το φαΐ του στο χέρι.

Για το φαΐ δεν τον έμελλε και τόσο· «πού σε ξέρει ο άλλος τί τρως και τί δεν τρως»! εκείνο που τον επείραζε ήτανε η ποδιά.

— «Η συγκέντρωσις θα γίνει εις την αυλήν του σχολείου. Θα έλθετε όλοι καθαροί και τακτικοί και με το καλαθάκι σας ο καθείς με το φαγητόν του».

Και τα μάτια του δασκάλου, όταν έλεγε «θα έλθετε καθαροί» έπεσαν ακριβώς στην ποδιά του Δημητρού.

Αν η μητέρα του σχόλαινε ενωρίτερα, τί ανάγκη θα είχε; Θα του καθάριζε ωραία την ποδιά του, κι αυτός πρώτος και καλύτερος θα 'φτανε αύριο στο σχολειό.

Αλλά έλα που σχολούσε αργά απ' το εργοστάσιο, κι όσο να 'ρθει τόσο δρόμο στο σπίτι ενύχτωνε. Πότε θα πρόφτανε να την πλύνει; Κι αν δεν εστέγνωνε; Ο Δημητρός άνοιξε διάπλατα τα μάτια του από αγωνία. Ήτανε ένας μήνας, που την περίμενε αυτή την εκδρομή, κι αν δεν επήγαινε θα 'σκαζε.

Δεν επήγε ποτέ του εκδρομή, και του φαινόταν πολύ μεγάλο πράμα. Και μη δεν ήτανε κι' όλας;

Δέντρα, πράσινη γης, νερά τρεχούμενα, αγέρας, βουνό, ελευθερία. Τούμπες και πηδήματα και φωνές, κι ο δάσκαλος εκεί μπροστά, να σε βλέπει και να μη λέει τίποτες· να μη σου τραβάει τ' αυτί και να μη σου μετράει δεκαοχτώ τσουχτερές χαρακιές στη σειρά απάνω στην παλάμη σου.

Και το πιο παράξενο, να χαμογελάει!

Μα αυτό ίσα-ίσα ήτανε, που δεν το χωρούσε το κεφάλι του Δημητρού, κι ας το λέγανε όλα τα παιδιά, που πήγανε και πέρσυ εκδρομή με το δάσκαλο. Ο Πανούτσος μάλιστα πήρε και όρκο. «Ο δάσκαλος χαμογελάει! αλήθεια σου λέω, μα το σταυρό!» κι ο Πανούτσος φίλησε το σταυρό, που έκανε με τα δάκτυλά του· «0 δάσκαλος χαμογελάει! τον είδαμε με τα μάτια μας».

Και ο Δημητρός συλλογίστηκε το δάσκαλό του, που έμπαινε κάθε μέρα στην τάξη κατσουφιασμένος κι άγριος, σα να τον έδερνε κάθε πρωί ο πατέρας του.

Δε θυμάται να γέλασε ποτέ.

— «Διατί εφόνευσεν ο Ηρακλής τας Στυμφαλίδας όρνιθας;»

— «Για να γεμίσει προσκέφαλα με τα πούπουλα», φώναξε ο Πανούτσος.

Τα παιδιά γελάσανε, μα ο δάσκαλος σούφρωσε τα φρύδια του. Κατέβηκε άγριος από την έδρα κι έδωκε τέτοιο ξύλο στον Πανούτσο, που όλοι βουβάθηκαν.

Μόνο με το Ζακυθινό δε θυμώνει· θα πεις, αυτός είναι καλός μαθητής και τα λέει όλα με τη σειρά:

— «Και ο Θεός καταράστηκε τους πρωτοπλάστους και είπε στον Αδάμ να κερδίζει τον άρτον του με τον ιδρώτα του προσώπου του».

Τα φρύδια του δασκάλου ξεσούφρωσαν και το πρόσωπό του έγινε μαλακώτερο.

...«κι εσύ φείδι, να είσαι καταραμένο και να σέρνεσαι εις τους αιώνες με την κοιλίαν σου».

«Και πώς περπατούσε πρωτήτερα;» ρώτησε ο καημένος ο Δημητρός, μα έφαγε κι αυτός της χρονιάς του.

Και νά σου ορκίζεται ο Πανούτσος, πως αυτός ο δάσκαλος αύριο θα χαμογελάει! Να το βλέπεις και να μη το πιστεύεις!

Ωστόσο η ώρα περνούσε κι ο Δημητρός δενεύρισκε ησυχία, βγήκε στην αυλή και τράβηξε ίσια κατά τη γειτόνισσα.

Μια μικρή κάθονταν στο κατώφλι, και έτρωγε με όρεξη το ψωμί της.

— Φιλίτσα! αι, Φιλίτσα, φώναξε από μακρυά· «ήρθε η μητέρα σου;»

Η μητέρα της Φιλίτσας ήτανε φίλη με τη μητέρα του Δημητρού και πολλές φορές τον φρόντιζε, όταν έλειπε η δική του. Μα για κακή του τύχη έλειπε σήμερα κι αυτή.

— Τί τη θέλεις; ρώτησε η μικρή.

— Το και το, διηγήθηκε ο Δημητρός.

— Μπα! και δε σου την πλένω εγώ την ποδιά σου!

— Ξέρεις εσύ να πλύνεις ποδιά;

Αυτό δα έλειπε τώρα να 'ξερε κι η Φιλίτσα να πλένει! Μα πάλε, πού ξέρεις! Αυτές οι κοπέλες είναι επιδέξιες· ξέρουνε τόσα πράμματα, που δεν τα ξέρουμε μεις τα παιδιά!

— Φέρ' την ποδιά σου και θα δεις!

Ο Δημητρός τ' αποφάσισε· μια και δυο έβγαλε την ποδιά του και την παράδωκε στη Φιλίτσα.

Εκείνη την πήρε σοβαρή και τράβηξε ίσια κατά τη βρύση. Αλλά η βρύση ήτανε κλειστή και δεν άνοιγε εύκολα. Μα κι ο Δημητρός ήτανε άντρας· έδωσε, πήρε, την άνοιξε.

— Εσύ να κρατάς την ποδιά κάτω από τη βρύση κι εγώ να την πλένω.

Το νερό έτρεχε με ορμή και τους πιτσίλιζε πατόκορφα, μα ποιος πρόσεχε σε τέτοια· κι οι δυο ήτανε βυθισμένοι στη δουλειά τους.

Ύστερα τη στίψανε μέσα στις χούφτες τους και την κρεμάσανε σουφρωμένη στο σκοινί.

Η Φιλίτσα από τον ενθουσιασμό της μοίρασε το ψωμί της με το Δημητρό και κάθισαν κι οι δυο στο κατώφλι.

Η Φιλίτσα δεν πήγαινε ακόμα στο σχολείο κι ο Δημητρός της έκανε το σοφό. Για να τη διασκεδάσει της έκαμε απόψε και το δάσκαλο. Σηκώθηκε ορθός, κορδώθηκε φουσκωτός, όσο μπορούσε, κι αφού έσφιξε τη μύτη του δυνατά με τα δυο του δάχτυλα για να πετύχει καλύτερα τη φωνή του δασκάλου, άρχισε να ξεφωνίζει:

— Σιωπή, παρακαλώ! Σήμερον θα σας είπω διά τον τρίτον άθλον του Ηρακλέους, διά τον Ερυμάνθιον κάπρον.

Η Φιλίτσα το 'βρε πολύ διασκεδαστικό, όπως το 'λεγε με τη μύτη ο Δημητρός εκείνο το «ερυμάνθιον»· έσφιξε κι αυτή τη μυτίτσα της και ξεφώνιζε: «ερυμάνθιον» ! «ερυμάνθιον» !

Μα σε λίγο κουράστηκε, άναψαν τα μαγουλάκια της της πόνεσε κι η μύτη της και ξανακάθησε στο κατώφλι.

Η μέρα έφευγε και ο ουρανός σκοτείνιαζε. Ένα ένα άρχισαν να φαίνoνται  τ' άστρια.

— Και τί χρειάζονται, Δημητρό, τ' άστρια; Σου το 'πε ο δάσκαλος;

— Ο δάσκαλος; και τί ξέρει ο δάσκαλος απ' αυτά;

Ο Δημητρός άρπαξε πάλι τη μύτη του:

«Οι αστέρες ανατέλλουσιν εξ ανατολών και δύουσιν εξ δυσμών», όχι, «και δύουσιν από δυσμών». Όχι, όχι, ούτε έτσι, στάσου να δεις, πώς το λέει: «οι αστέρες ανατέλλουσιν από ανατολάς και δύουσιν από δυσμάς», μάλιστα, έτσι το λέει.

— Και τί πα να πει «ανατέλλουσιν από ανατολάς και δύουσιν από δυσμάς;» Εσύ το καταλαβαίνεις;

— Εγώ λέω, που το σωστό είναι, πως μόλις νυχτώνει, ο Θεός ανάβει στον ουρανό ένα-ένα τα λυχναράκια του, για να βλέπουν τα πουλάκια όλου του κόσμου να γυρίζουν στις φωλίτσες τους. Αυτά τα λυχναράκια του Θεού είναι τα άστρια.

Και τα παιδιά, με τα μάτια καρφωμένα στο βαθύ ουρανό, μετρούσαν τα «λυχναράκια» ώσπου απoκoιμήθηκαν.

Την άλλη μέρα το πρωί βούιζε η γειτονιά από τα τσιρίσματα, τις φωνές και τα γέλοια των παιδιών, που ανυπόμονα περίμεναν στην αυλή, πολύ πριν της ώρας.

«Και πού τα βάζουν κάθε μέρα τα χέρια τους και τα πόδια τους αυτά τα παιδιά, που σήμερα δεν ξέρουν, πού να τα οικονομήσουν;» Συλλογίζονταν μια νέα γυναίκα, που παρακολουθούσε από το παράθυρό της την ανησυχία των μικρών.

Καθένας που έμπαινε δέχονταν τις φωνές και τα πειράγματα των αλλονών.

— Ω! καλώς το Γιωργάκη! Τη νυχτικιά της νόνας σου σού ντύσανε σήμερα;

Ο Γιωργάκης, που φορούσε μια πλατειά και μακριά άσπρη μπλούζα μ’ ένα λουρί στη μέση, κοκκίνισε όλος και σήκωσε τη μπλούζα του, για να τους δείξει, πως φορούσε και πανταλόνι.

Τα περσότερα παιδιά ήτανε με τις ποδιές τους φρεσκοπλυμένες και φρεσκοσιδερωμένες, μα μερικά είχαν έρθει με τις φορεσιές τους, κι αυτά τραβούσανε όλα τα πειράγματα.

— Δε σου πάει και άσκημα το βρακί του πατέρα σου! Έλεγε ένα στεγνό ψηλό παιδί σ' ένα στρουμπουλό παιδάκι, που φορούσε ένα μακρύ και πλατύ πανταλόνι, που το έπνιγε. Εκείνο δεν εκατάλαβε και τον κύτταξε μ' απορία. Γιατί του έλεγε, πως ήτανε του πατέρα του, αφού ήτανε του αδερφού του του μεγαλύτερου;

Σε λίγο παρουσιάστηκε κι ο Πανούτσος, μα δεν ήτανε σαν πάντα γελαστός κι άταχτος.

Μπήκε σοβαρός κι αμίλητος μ' ένα βαρύ καλαθάκι στο χέρι κι έδειχνε πως δεν έπαιρνε σήμερα από αστεία. Τράβηξε ίσια σε μια απόμερη γωνιά της αυλής και δε λάβαινε μέρος στις  φωνές και στα πειράγματα των παιδιών.

Σήκωνε με τρόπο το καπάκι του καλαθιού του, βουτούσε το χέρι του μέσα και ύστερα έγλειφε ένα ένα τα δάχτυλά του με τη σειρά. Η μητέρα του του είχε βάλει στο καλαθάκι κι ένα καλό κομμάτι μπακλαβά κι ο νους του Πανούτσου ήτανε κολλημένος εκεί.

Σε λίγο άνοιξε διάπλατη η βαρειά ξύλινη πόρτα και φάνηκε το μεγάλο αυτοκίνητο, που θα τους έπαιρνε.

Την ίδια ώρα παρουσιάστηκε κι ο δάσκαλος και παράγγειλε ν' ανεβούν.

Τα παιδιά ξεχύθηκαν όλα μαζί και με φωνές και γέλια πνιχτά στριμώχτηκαν, όπως μπορούσαν μέσα στ’ αυτοκίνητο· ο δάσκαλος πήδησε τελευταίος κοντά στον οδηγό και τ' αυτοκίνητο ξεκίνησε. Στην αρχή σιγά, κι ύστερα με ταχύτητα·  ένα πυκνό σύννεφο σκόνης σηκώθηκε από το δρόμο και σκέπασε τ' αυτοκίνητο που έφευγε ολοταχώς απάνω στο μακρύ ίσιο δρόμο όσο που χάθηκε. Την ίδια ώρα έφτανε λαχανιασμένος κι ο Δημητρός, από την άλλη μεριά του δρόμου. Φορούσε την ποδιά του καθαρή, μα στριφτή και καταζαρωμένη, όπως την είχε απλώσει αποβραδίς η Φιλίτσα. Είχε πάρει και το ψωμί του στην τσέπη του· μα στο δρόμο συλλογίστηκε, που ο δάσκαλος τους είχε πει: «και ο καθένας με το καλαθάκι του με το φαγητόν του».

Μη τον έβλεπε τώρα δίχως καλαθάκι και τον έστελνε πάλι στο σπίτι του;

Ο Δημητρός δεν έχασε καιρό· έβγαλε το μαντήλι του, τ' άπλωσε απάνω στο δρόμο, έβαλε μέσα το ψωμί του, το 'δεσε στις τέσσερεις άκρες και κρατώντας από τους κόμπους το δέμα του —τί δέμα, τί καλαθάκι το ίδιο έκανε— έτρεχε χαρούμενος κατά το σχολειό.

Τώρα δεν του 'λειπε τίποτα.

Τί ωραία, που θα περνούσε! Κανένας δε θα 'βλεπε το δέμα του. Έτσι που τα είχε καταφέρει στο δέσιμο, φαίνoνταν φουσκωτό σα να είχε του κόσμου τα πράματα, ώς και γλυκό μπορούσε να 'χε μέσα και φρούτα και τυρί.

Έφτασε μπροστά στο σχολειό.

Παναγία μου! η πόρτα ήτανε κλειστή από πάνω ώς κάτω! και μια τέτοια ησυχία, που όμοιά της δεν είχε καταλάβει ποτέ ο Δημητρός. Σαν να πέθανε μονομιάς όλος ο κόσμος και ν' απόμεινε αυτός μοναχός του.

Επάγωσε κι η πνοή του επιάστηκε.

Κοίταξε γύρω του· κανείς!

Μόνο η γειτόνισσα στέκονταν ακόμα στο παράθυρο και τον είδε.

— Άργησες! του φώναξε από το παράθυρο.

— Άργησα... είπε κι ο Δημητρός.

[πηγή: Κατίνα Γ. Παπά, Στη συκαμιά από κάτω. Διηγήματα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2000 (4η έκδ.), σ. 186-196]

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

Να απευθύνετε αυτό το ερωτηματολόγιο σε άτομα του οικείου σας περιβάλλοντος (γονείς, παππούδες) και να υπογραμμίσετε τις διαφορές της παλιότερης και της σύγχρονης παιδαγωγικής.

1). Ποιες χρονιές φοιτούσες/σατε στο Γυμνάσιο;

2). Πόσα χρόνια διαρκούσε η υποχρεωτική εκπαίδευση;

3). Ποιο μάθημα σου/σας άρεσε και γιατί;

 4). Φορούσες/σατε στολή και πώς ένιωθες/νιώθατε;

5). Πόσα παιδιά βρίσκονταν σε κάθε τάξη;

6). Ποιες ήταν οι σχέσεις εκπαιδευτικών και μαθητών;

7). Ήταν αυστηροί οι καθηγητές ή  επιεικείς και δημοκρατικοί με τα παιδιά;

8). Θυμάσαι/στε ένα περιστατικό από τα μαθητικά χρόνια που σε/σας πλήγωσε;

Μπορείς/τε να μας εξηγήσεις τι σε/σας πείραξε;

9). Πιστεύεις/ετε  ότι σήμερα  έχει αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας;

Ακούστε το διήγημα από τον παρακάτω υπερσύνδεσμο:

Οι πιτσιρίκοι

4^ο μάθημα: Δ. Ψαθάς, «Οι πιτσιρίκοι», σελ. 82-85

Είδος: αυτοτελές τμήμα από ομότιτλο αφήγημα που αναφέρεται στην Εθνική αντίσταση.

Σημασία όρου σαμποτάζ:..................................................................................

...........................................................................................................................

1^Η ΑΣΚΗΣΗ:

Το αφήγημα χωρίζεται σε τρεις ενότητες. Από τους πλαγιότιτλους που σας δίνονται βρείτε τα σημεία στα οποία χωρίζονται:

1^ος πλαγιότιτλος: ο Γενάρης του ΄42 στην Αθήνα και ο πιτσιρίκος που χλευάζει τους κατακτητές.

2^ος : Η δράση των σαλταδόρων και η άμυνα των Γερμανών.

3^ος: Το σαμποτάζ των πιτσιρίκων και η κατάληξή του.

2^Η ΑΣΚΗΣΗ:

 Να χαρακτηρίσετε το Γερμανό και τον πιτσιρίκο.

3^η ΑΣΚΗΣΗ:

 Να βρείτε σε τι σχήματα λόγου αντιστοιχούν οι παρακάτω φράσεις και να εξηγήσετε τι σημαίνουν:

Το αστείο η ζωή του:

Γιατί εκείνοι χυμούν σαν αετοί:

Το μυαλουδάκι της μαρίδας:

Φοβερό Κύκλωπα:

Κι έρχεται ο Οδυσσέας:

Λυσσά:

Γλώσσα και ύφος: Η γλώσσα είναι δημοτική νεοελληνική με αρκετές λαϊκές λέξεις, π.χ. μάπας, καρπαζα. Το ύφος είναι γοργό, χιουμοριστικό όπως φαίνεται από τους διαλόγους του πιτσιρίκου με το Γερμανό, ειρωνικό κατά των κατακτητών.

4^η ΑΣΚΗΣΗ: Η αφήγηση γίνεται σε .......................πρόσωπο και ο τύπος του αφηγητή που έχουμε είναι ο ........................................................................... Οι διάλογοι που αφθονούν κάνουν το κείμενο πιο ζωντανό και παραστατικό.

Διασκευάστε το διήγημα σε θεατρικό, αφού πρώτα ακολουθήσετε τα εξής στάδια:

1^ο στάδιο: Χωρίζω το απόσπασμα σε σκηνές.

2^ο στάδιο: Συντάσσω έναν κατάλογο με τα πρόσωπα του έργου

3^ο στάδιο: Μετατρέπω το έργο σε θεατρικό (στη θέση της αφήγησης μπαίνουν σύντομες σκηνοθετικές υποδείξεις και δίνουμε στο κείμενο διαλογική μορφή)

Σας δίνουμε την αρχή:                             

Γενάρης 1942. Κάνει πολύ κρύο, Σκελετωμένοι άνθρωποι τριγυρνούν στο δρόμο. Ένας πιτσιρίκος αστειεύται με τους κατακτητές. Πλησιάζει το σκοπό ενός γερμανικού φορτηγού κρατωντας ένα τσιγάρο:

Γερμανός: Μα τι κάνει, το βρομόπαιδο; (Και ξύνει όλο απορία το μέτωπό του γιτί φοράειι κράνος)

Πιτσιρίκος; Ε, ε καμαράτ ανάψει σιγαρέτ από το φανάρι;

Συνεχίστε  τη συγγραφή του έργου σε ομάδες.

Μετά από αυτό το στάδιο διανέμουμε τους ρόλους και ανεβάζουμε το έργο.

✏️ Αφηγηματικές τεχνικές

1. Αφηγηματικοί τρόποι

📖 Διήγηση (telling): Ο αφηγητής λέει την ιστορία σε τρίτο πρόσωπο (π.χ. «Αυτός πήγε στο σχολείο»).

💬 Μίμηση (showing): Οι ήρωες μιλάνε κατευθείαν ή σε πρώτο πρόσωπο. Περιλαμβάνει και τους διαλόγους.

🖼️ Περιγραφή: Ο αφηγητής μας δείχνει πώς είναι άνθρωποι, μέρη, αντικείμενα.

🤔 Εσωτερικός μονόλογος: Ο ήρωας λέει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του σαν να μιλάει στον εαυτό του.

📝 Σχόλιο: Ο αφηγητής σταματάει την ιστορία για να πει τη γνώμη του.

🔄 Ελεύθερος πλάγιος λόγος: Ο αφηγητής παρουσιάζει τις σκέψεις του ήρωα, χωρίς να λέει «σκέφτηκε ότι…».

2. Τύποι αφηγητή

👤 Ομοδιηγητικός: Ο αφηγητής συμμετέχει στην ιστορία.

   ⭐ Αν είναι ο βασικός ήρωας → αυτοδιηγητικός.

   👀 Αν είναι απλά μάρτυρας → περιγράφει αυτά που βλέπει.

👥 Ετεροδιηγητικός: Ο αφηγητής δεν συμμετέχει, απλώς διηγείται.

3. Οπτική γωνία (Εστίαση)

🔮 Μηδενική (Αφηγητής > Ήρωες): Ο αφηγητής ξέρει τα πάντα (σαν Θεός).

👓 Εσωτερική (Αφηγητής = Ήρωες): Βλέπουμε την ιστορία μέσα από τα μάτια ενός ή περισσότερων ηρώων.

📷 Εξωτερική (Αφηγητής < Ήρωες): Ο αφηγητής δείχνει μόνο όσα βλέπει απ’ έξω, χωρίς σκέψεις/συναισθήματα.

4. Αφηγηματικός Χρόνος

⏳ Χρόνος ιστορίας: Η φυσική σειρά που έγιναν τα γεγονότα.

⌛ Χρόνος αφήγησης: Ο τρόπος που παρουσιάζει την ιστορία ο αφηγητής. Μπορεί να αλλάζει:

   🔙 Αναδρομή (flash back): επιστροφή στο παρελθόν.

   🔮 Πρόδρομη αφήγηση: αναφορά σε κάτι που θα γίνει στο μέλλον.

   📚 Εγκιβωτισμός: ιστορία μέσα σε ιστορία.

   🪜 Προοικονομία: προετοιμασία για όσα θα ακολουθήσουν.

   🎬 In medias res: η αφήγηση ξεκινά από τη μέση.

⏩ Διάρκεια: Μερικά γεγονότα λέγονται γρήγορα (περίληψη), άλλα με λεπτομέρειες (παύση, σκηνή).

🔁 Συχνότητα: Ένα γεγονός μπορεί να το ξαναλέει πολλές φορές με διαφορετικό τρόπο.

Ο Μικρός Ήρωας - Λ. Κηλαϊδόνης

Θα σαλτάρω (Ο σαλταδόρος)-Κατσαρός

Κόρη που λάμπει

Είδος: Δημοτικό τραγούδι

Δομή

Το κείμενο χωρίζεται σε  δύο  στροφικές ενότητες.

1^η ενότητα:

Παρομοιάζει την αγαπημένη του με το φεγγάρι. Αντί για το φεγγάρι αυτή με τη λάμψη της διώχνει το σκοτάδι.

2^η ενότητα:

Βάζει την αγαπημένη του να μαλώνει με τον ήλιο για το ποιος είναι φωτεινότερος. Από τη μεταξύ τους κόντρα νικήτρια βγαίνει η κοπέλα, όπως διαφαίνεται από την επίδραση που έχει στους άντρες («μαραίνει παλικάρια·/φλογίζει νιους και καίγει οχτρούς, σκλαβώνει παλικάρια,/καίγει κι εμένα π’ αγαπώ μέσα στα φυλλοκάρδια».

Αφηγηματικές και εκφραστικές τεχνικές:

Στο ποίημα μιλά σε πρώτο πρόσωπο ο ερωτευμένος νέος, ενώ ακούγεται και η φωνή της αγαπημένης του να προκαλεί τον ήλιο να παραβγεί μαζί της («Ήλιε μου, για έβγα για να βγω, για λάμψε για να λάμψω».
Σχήματα λόγου:

Παρομοίωση: συγκρίνει την αγαπημένη του με τον ήλιο και το φεγγάρι, επειδή ακτινοβολεί από ομορφιά.

Υπερβολή: η ομορφιά της αγαπημένης είναι τέτοια που «σκορπιέται το σκοτάδι», που «μαραίνει παλικάρια» «φλογίζει νιους», «καίγει οχτρούς», «καίγει κι εμένα».

Προσωποποίηση: η κόρη μαλώνει με τον ήλιο (είναι ουράνιο σώμα κι όχι άνθρωπος).

Επαναλήψεις λέξεων και φράσεων

ΑΣΚΗΣΗ 2^η: Συνθέστε και εσείς δίστιχα ομοιοκατάληκτα στα οποία θα εκφράζετε την αγάπη σας για ένα άτομο, για τον τόπο σας, για την ομάδα σας, για την οικογένειά σας…

ύπνε μου κι έπαρέ μου το

Νανούρισμα από "Ματωμένο Γάμο" του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Νανούρισμα Καρπάθου

Νανούρισμα, Αρετή Κετιμέ

Νανούρισμα Δ. Σαββόπουλος

“πρωινό άστρο”, Γ. Ρίτσος

Θέματα:

• Πλούτος, αφθονία αγαθών
• Συμβολή μοίρας- ρόλος θρησκείας
• Υπερβολή αγάπης

Νανούρισμα:

 χαρακτηριστικά:

• δημοτικά τραγούδια χαράς και αισιοδοξίας, με έντονο το λυρικό στοιχείο
• φαντασία , τρυφερότητα,
• μυστηριακό μεγάλωμα της κόρης μέσω του ύπνου
• μυθοπλασία σε συνδυασμό με ιδανικές συνθήκες ζωής
• χριστιανική πίστη
• στοιχείο φύσης
• έπαινοι
• πόθοι, όνειρα

συνύπαρξη αρχαίων ελληνικών θρησκευτικών αντιλήψεων με χριστιανικές απόψεις

• προσωποποιημένη θεότητα , ο Ύπνος
• πίστη στη Μοίρα, στο Ριζικό
• επίκληση στο Χριστό, στην Παναγία, στον Άγιο Ιωάννη

στοιχεία δημοτικού τραγουδιού:

• ιαμβικός 15σύλλαβος
• καθαρή γλώσσα, λαϊκή, με ιδιωματισμούς
• υπερβολή
• προσωποποιήσεις
• συμβολικός αριθμός τρία
• ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία
• επαναλήψεις

σχήματα λόγου:

• ασύνδετο
• πολυσύνδετο
• μεταφορά
• προσωποποίηση
• νόμος των τριών

ΠΗΓΗ: https://blogs.sch.gr/skourti/2014/10/09/%CF%8D%CF%80%CE%BD%CE%B5-%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B9-%CE%AD%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%AD-%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%BF/

ENGLISH TRANSLATION 

Sleep, my Sleep, come take my child—
Sleep, gently lull it down to rest.
If you have apples, give it some,
and rings of bread to feed it;
and if you have rose-water too,
anoint my little one with roses.

And if you take it, Sleep, my Sleep,
three lands I’ll gladly offer you—
three lands, three villages as well,
and three great monasteries:
Karpathos with its running springs,
Rhodes with its wealth and splendor,
and fair Constantinople
with treasure past all measure.

Sleep now, for I have sent a word
down to Alexandria,
to bring you, daughter, a kerchief fine
embroidered bright with beads.

Lulla, my precious little girl,
my treasured, only daughter,
for whom physicians and learned men
prepare rich healing balms.

Sleep now, that while you rest, my child,
your fate may sit and weave,
and your good destiny may come
bearing its gifts to meet you.

And if you take her, Sleep, my Sleep,
bear her through blooming gardens,
through cypresses and leafy trees,
through apples and through quinces.

Sleep, who gathers all small children,
come, take this little one as well—
take her so tiny as she is,
and bring her back grown tall.

Sleep with the Holy Mother near,
with Saint John watching o’er you,
and with the Lord, our Christ, who heals
all pain and every sorrow.

Sleep now, and may your slumber be
in honey and in milk—
and may your fate set you to dwell
in noble halls and mansions.**

Μαθαίνω τα Σχήματα Λόγου εύκολα και ευχάριστα!

Τα σχήματα λόγου είναι εκφραστικά μέσα που κάνουν τη γλώσσα πιο ζωντανή, παραστατική και όμορφη. Ο ποιητής ή ο συγγραφέας τα χρησιμοποιεί για να δώσει ένταση, συναίσθημα και φαντασία στα λόγια του.

🌿 Κύρια Σχήματα Λόγου

🧩 Άσκηση 1: Βρες το σχήμα λόγου

1. Η καρδιά του είναι πέτρα.
2. Ο ήλιος χαμογελούσε πάνω στα βουνά.
3. Έτρεχε σαν τον άνεμο.
4. Περίμενα αιώνες να σε δω.
5. Ζωντανός νεκρός περπατούσε στους δρόμους.
6. Διαβάζω Καβάφη κάθε βράδυ.
7. Ω φίλε μου, πού χάθηκες;
8. Μπράβο! Πολύ ωραία τα κατάφερες! (ειρωνικά)
9. Έζησε φτωχός, πέθανε πλούσιος.
10. Τρέξε, τρέξε, θα χάσουμε το λεωφορείο!

🖋️ Άσκηση 2: Δημιούργησε δικά σου!

Γράψε τρεις μικρές προτάσεις χρησιμοποιώντας τα παρακάτω σχήματα λόγου:
1. Παρομοίωση
2. Μεταφορά
3. Προσωποποίηση