Μάθημα : Ελένη του Ευριπίδη

Κάντε κλικ στην ενότητα και μελετήστε το εισαγωγικό διάγραμμα στην αρχαία δραματική ποίηση

Μία γυναίκα εμφανίζεται μόνη της στη σκηνή σε έναν άγνωστο για τους θεατές εξωτικό τόπο και αυτοσυστήνεται: δίνει στοιχεία για τον τόπο και τους ανθρώπους του, την ταυτότητά της και την καταγωγή της, και εξιστορεί τα βάσανά της στο παρελθόν και το παρόν.

Από την Ελένη μάθαμε την προϊστορία της δράσης, ωστόσο υπάρχουν κενά. Στη σκηνή εμφανίζεται ο Τεύκρος, ένας από τους Έλληνες που πήγαν στον τρωικό πόλεμο, και μας πληροφορεί για το τέλος του τρωικού πολέμου και την τύχη του Μενέλαου. Η Ελένη, χωρίς να γίνει αντιληπτό, αποσπά από αυτόν δυσάρεστες πληροφορίες που επιδεινώνουν την τραγική της θέση.

Η Ελένη, μετά τα δυσάρεστα νέα του Τεύκρου, ξεσπά σε θρήνο (κομμός). Ακούγοντάς την ο χορός τρέχει να την συντρέξει και να συμμετέχει στο θρήνο της (πάροδος=πρώτη είσοδος του χορού στην ορχήστρα). Στον διάλογο που ακολουθεί μεταξύ τους η Ελένη δηλώνει την πρόθεσή της να αυτοκτονήσει παρά να παντρευτεί τον Θεοκλύμενο. Ο χορός την συμβουλεύει να μπει στο παλάτι και να συμβουλευτεί την μάντισσα Θεονόη. Αποχωρούν μαζί από την σκηνή.

Στη σκηνή εμφανίζεται ανήσυχος, ταλαιπωρημένος και ρακένδυτος ο Μενέλαος. Μονολογεί και αυτοσυστήνεται : ποιος είναι, τα βάσανά του στο παρελθόν και στο παρόν. Ακολουθεί μία σκηνή σύγκρουσης με την γερόντισσα-φύλακα του ανακτόρου, η οποία προχωρά σε μια σειρά αποκαλύψεων: η Ελένη βρίσκεται εδώ στην Αίγυπτο πριν τον τρωικό πόλεμο, ενώ ο βασιλιάς είναι εχθρικός απέναντι στους Έλληνες.

Μετά το τέλος του Α' επεισοδίου η σκηνή είναι άδεια : η Ελένη και ο χορός βρίσκονται μέσα στο παλάτι να συμβουλευτούν τη Θεονόη, ενώ ο Μενέλαος βρίσκεται κρυμμένος. Μπαίνουν ενθουσιασμένες η Ελένη και ο χορός με ευχάριστα νέα από τη Θεονόη. Ο Μενέλαος βγαίνει από την κρυψώνα του και ακολουθεί μία γεμάτη καθυστερήσεις και παρεξηγήσεις σκηνή μερικής (η Ελένη αναγνωρίζει τον Μενέλαο) και στη συνέχεια ολικής αναγνώρισης (και ο Μενέλαος επιτέλους!). Οι δύο ήρωες αφηγούνται ο ένας στον άλλον τις περιπέτειές τους. Η ξαφνική (και πολυαναμενόμενη) εμφάνιση της Θεονόης αναστατώνει το ζευγάρι, το οποίο προσπαθεί να την πείσει να μην μιλήσει στον αδελφό της. Αφού εξασφαλίσουν τη σιωπή της, οι ήρωες προσπαθούν να βρουν ένα σχέδιο διαφυγής από την Αίγυπτο.

Στη σκηνή εμφανίζονται νέα πρόσωπα: ο Θεοκλύμενος, που επιστρέφει από το κυνήγι, και οι ακόλουθοί του που μεταφέρουν τις παγίδες και τα σκυλιά. Το ζευγάρι θα βάλει σε εφαρμογή το σχέδιο του και θα προσπαθήσει να εξαπατήσει τον καχύποπτο Θεοκλύμενο.

Το ζευγάρι βρίσκεται στην τελική ευθεία για την σωτηρία του.

Το ζευγάρι βρίσκεται στην τελική ευθεία για την σωτηρία του.

Ένας έκπληκτος ναύτης ανακοινώνει στον Θεοκλύμενο τα νέα: το ζευγάρι διέφυγε με το πλοίο. Ο Θεοκλύμενος εξοργισμένος αντιδρά: κινάει να σκοτώσει την Θεονόη για την προδοσία της. Στο σημείο αυτό εμφανίζονται ως από μηχανής θεοί οι Διόσκουροι, αδέλφια της Ελένης, και τον αποτρέπουν. Η τραγωγία κλίνει με τις τελευταίες σκέψεις του χορού.